قطعا تا به حال برای شما و یا اطرافیان‌تان پیش آمده که به صورت مداوم بر روی موضوع، کار و یا رفتاری تمرکز زیادی گذاشته و دائما آن را مورد بررسی قرار دهید؛ به طوری که این موارد برای دیگران زیاد مهم نباشد و نیازی به دقت و بررسی بیش از اندازه نداشته باشند. این گونه رفتار یک نوع اختلال رفتاری به نام وسواس می‌باشد.
وسواس داشتن انواع مختلفی دارد، که ما قصد داریم در ادامه به همراه شما وسواس تمیزی را مورد بررسی قرار داده و شما را با این اختلال آشنا سازیم. پیشنهاد می‌کنیم با ما همراه باشید.
وسواس یک بیماری روحی است که می‌تواند بر کیفیت زندگی فرد تأثیر منفی بگذارد. افراد مبتلا به وسواس‌های فکری و عملی معمولاً متوجه این موضوع می‌شوند که ایده یا تمایلی در ذهنشان ایجاد شده و تا رسیدن به خواسته‌هایشان، تمرکز روی هر چیز دیگری برایشان دشوار خواهد بود. بسیاری از افرادی که دچار وسواس هستند، می‌دانند حضور داشتن در اتاقی که همه چیز به طور دقیق سازماندهی نشده، دشوار است. این افراد اغلب به زمان کافی و تنها بودن نیاز دارند تا همه چیز را در نظم کامل قرار دهند.
متأسفانه، بسیاری از علائم مرتبط با اختلال وسواس وجود دارد که بسیاری از مردم آن‌ها را تشخیص نمی‌دهند. افراد مبتلا به وسواس اغلب افکار و الگوی رفتاری اجباری دارند که فعالیت‌های عادی روزمره خود را نادیده می‌گیرند. به همین دلیل این افراد نمی‌تواند از برنامه‌ها و تفریحات روزمره، مانند افراد دیگر لذت ببرند.
در واقع هیچ درمان شناخته شده‌ای برای این اختلال وجود ندارد؛اما با این حال، می‌توان گفت درمان‌های رفتاری برای کمک به افرادی که از این بیماری رنج می‌برند شناخته شده است. اگر احساس می‌کنید در زندگی روزمره این علائم را تجربه کرده و یا تجربه می‌کنید، ممکن است بخواهید برای کمک به تسکین ناراحتی و احساس افسردگی، خود را تحت بررسی نوعی از درمان‌ها قرار دهید.
همچنین باید بدانید که اختلال وسواس، برای عواملی مانند سن، جنسیت و قومیت تبعیض قائل نیست.
این اختلال می‌تواند در هر زمان مثلا از اوایل کودکی تا بزرگسالی آغاز شود. تحقیقات فعلی نشان می‌دهد که این وضعیت بهداشت روانی از هر 100 بزرگسال در یک کشور یکی از آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در مورد آنچه که باعث اختلال وسواس تمیزی می‌شود اطلاعات کمی در دست می‌باشد؛ با این حال، عوامل خاصی وجود دارد که باعث می‌شود کسی از نظر آماری بیشتر از سایرین دچار این بیماری شود. به عنوان مثال در ابتدا تصور می‌شود که در برخی موارد ساختار ژنتیکی بیمار مسئول باشد اما متخصصان هنوز ژنی را شناسایی نکرده‌اند که مسئول این بیماری باشد.
بنابراین به صورت علمی تصور می‌شود که وسواس تمیزی در برخی موارد رفتارهای آموخته شده است، و ممکن است این موارد از طریق مشاهده اعضای خانواده آموخته شود. همچنین تصور می‌شود که این شرایط گاهی اوقات ممکن است به عملکرد مغز بیمار هم منجر شود.
این نوع از وسواس چیزی است که اکثر افراد با شنیدن آن به این فکر می‌افتند که فرد بیمار ترس اساسی از آلودگی یا میکروب ها را در ذهن خود دارد؛ برخی از عملکردهای محافظتی رایج این افراد عبارتند از:
طبیعی است که این افراد بخواهند در یک فضای تمیز زندگی کنند؛ اما متاسفانه، برای این افراد نیاز به تمیز کردن و سازماندهی بسیار زیاد است. افراد مبتلا به وسواس تمیزی معمولاً از نظر جسمی احساس ناراحتی می‌کنند؛ برای مثال اگر در اتاقی که نظم و ترتیب در آن نیست و اگر در خانه دوست خود چیزی را جایگزین می‌کنند باید آماده ترس از عصبانیت آن‌ها باشید.
در نتیجه مهمترین خواسته افراد مبتلا به وسواس تمیزی، این است که تمایل دارند در محیط‌های بسیار تمیز و منظم زندگی کنند.
همچنین رعایت یک بهداشت منظم برای اطمینان از تمیز بودن خوب است؛ اما اگر فردی به طور مداوم روی بهداشت تمرکز کند تا از برخی دیگر از کارهای روزمره خود غافل شود، ممکن است نشانه این باشد که از وسواس تمیزی رنج می‌برد.
به عنوان مثال، برخی از افراد مبتلا به این اختلال، اغلب نیاز به دوش گرفتن روزانه 2 یا 3 بار دارند. اگر این کار را نکنند، احساس بسیار ناپاکی و کثیفی می‌کنند.
مورد دیگری که در بین این افراد کاملاً رایج است ترس غیر منطقی از میکروب‌ها است؛ مطمئناً تمایل به تمیز ماندن و سلامتی امری طبیعی است. روش‌هایی مانند شستن دست‌ها پس از دستشویی رفتن مهم هستند. اما متأسفانه، این افراد اغلب نیاز به داشتن میکروب را به سطح دیگری می‌رسانند؛ به این معنی که فرد اغلب در هر فرصتی به اجبار دست خود را می‌شورد. یا مورد دیگر، ممکن است هنگام بیرون رفتن از ماسک اکسیژن استفاده کنند تا از استنشاق میکروب‌های دیگران جلوگیری کند. این موارد همیشه ضروری نیستند و می‌توانند نشان دهنده یک مشکل بهداشت روانی باشند.
بسیار مهم است که درک کنیم فقط یک درمانگر آموزش دیده واجد شرایط تشخیص این اختلال می‌باشد.
درمانگران به طور کلی هنگام تشخیص بیمار مبتلا به وسواس تمیزی به دنبال سه چیز می‌گردند؛ در ابتدا سعی می‌کنند وسواس فکری شخص را تعریف کنند، چه بصری باشد و چه شنیداری. دوم، درمانگر می‌خواهد بداند که آیا بیمار، رفتاری اجباری پیدا کرده است تا بتواند موقتاً وسواس را کاهش دهد. در نهایت، آن‌ها تعیین می‌کنند که آیا این نوع از وسواس و اجبار، در کارهای روزمره فرد اختلال ایجاد می‌کند یا خیر.
دو روش اصلی برای درمان وسواس تمیزی وجود دارد:
ERPدرمانی: هدف از ERP درمانی این است که بیمار را در معرض اشیا، افکار یا تصاویری قرار دهد که معمولاً پاسخ اجباری را ایجاد می‌کند. با کار در یک مکان کنترل شده با یک درمانگر مجاز، بیمار می‌تواند با تصمیم آگاهانه برای عدم مشارکت در رفتار، روی پیشگیری از پاسخ به رفتارهای فرد، کار کند.
مصرف دارو: یک مهار کننده جذب مجدد سروتونین یا SRI متداول‌ترین دارویی است که در درمان وسواس استفاده می‌شود. این داروها در حالی که اغلب به عنوان ضد افسردگی استفاده می‌شوند، در درمان این بیماران، خصوصاً در ترکیب با ERP ، نویدبخش زیادی هستند.
در نتیجه بهترین کاری که یک بیمار مبتلا به وسواس می‌تواند انجام دهد، بحث در مورد گزینه‌های درمان با یک درمانگر مجاز، ترجیحاً یک پزشک تشخیص دهنده است.
اما باید بدانید وسواس یک بیماری روانی است؛ در حالی که هیچ دلیل و درمانی قطعی وجود ندارد، بهتر است که حتما با یک درمانگر متخصص در این زمینه مشورت کنید.
نتیجه‌گیری
هنوز نمی‌توان اطمینان حاصل کرد، وقایعی که می‌توانند باعث بروز این بیماری شوند، برای افراد از هر طیف زندگی و بدون هشدار پیش آید. همچنین هیچ راهی شناخته شده برای جلوگیری از سایر علل مانند آرایش ژنتیکی وجود ندارد.
با این حال، کسی که این بیماری را تشخیص داده است می‌تواند برای جلوگیری از بروز عوارض جدی اقدامات لازم را انجام دهد. درمان می‌تواند بسیار موثر باشد، اما توصیه می‌شود بیمار هرچه سریعتر معالجه خود را انجام دهد زیرا این امر باعث سهولت موثر شدن درمان می‌شود؛ این بدان معناست که بیمار باید متوجه این اختلال در زندگی خود شود و برای معالجه موافقت کند.