نوروفیدبک چیست و چه کاربردی دارد ؟
در علم روانشناسی و روانپزشکی راه های مختلفی برای درمان اختلالات روانی وجود دارد، تشخیص اینکه کدام روش مناسب است بنابر نظر متخصص باید تعیین شود، نوروفیدبک یکی از این روش هاست که برای برخی از اختلالات روانی می تواند روش بسیار موثری باشد، در ادامه این مطلب قصد داریم توضیح دهیم که نوروفیدبک چیست؟ برای درمان چه اختلالاتی مناسب است؟ چند جلسه نوروفیدبک لازم است؟ و چگونه تاثیر خود را می گذارد؟ با ما همراه باشید.
نوروفیدبک چیست؟
نورفیدبک که با نام بیوفیدبک (EEG) نیز شناخته می شود، یک رویکرد درمانی غیر تهاجمی و بدون دارو است.
در این روش با مطالعه امواج مغزی و ارزیابی این امواج به مراجعه کننده کمک می کند تا افکار و تاثیر آن روی مغر خود را بهتر بشناسد و با بهبود عملکرد فکری مشکل خود را حل کند. این روش برای اختلالات روانی ای که منشا آنها اختلال در عملکرد مغر می باشد موثر است، مشکلاتی از قبیل اضطراب، پیش فعالی و حتی اوتیسم.
برای درک بهتر این موضوع یک مثالی می زنیم. شما اگر مشکل قلبی داشته باشید به پزشک مراجعه می کنید و قطعا آزمایش اکو قلب را انجام می دهید و متخصص قلب بر اساس نتیحه آزمایش و علائم بالینی شما درمان را شروع می کند، حالا اگر شما اختلالات روانی ای داشته باشید که منشا اصلی آن، فعالیت مغزی شما باشد باید از نوروفیدبک کمک گرفت تا با توجه به امواج مغزی شما و علائم بالینی درمان شروع شود.
هدف روش درمانی نوروفیدبک کمک به بیماران برای کنترل داوطلبانه برخی از عملکردهای بدن است که معمولاً غیرارادی هستند (مانند ضربان قلب، انقباض عضلانی یا امواج مغزی). بیوفیدبک از ابزارهای الکترونیکی استفاده می‌کند تا فرآیندهای فیزیولوژیکی خاصی را که در بدن بیمار اتفاق می‌افتد و معمولاً از آنها آگاه نیستند، به بیمار منتقل می‌کند.
نوروفیدبک برای درمان چه اختلالاتی استفاده می شود؟
نوروفیدبک می تواند به درمان بسیاری از شرایط مختلف کمک کند، از جمله:
- پیش فعالی
- تشنج
- آسیب مغزی
- بی خوابی و مشکلات خواب
- اضطراب
- افسردگی
- PTSD
نوروفیدبک همچنین ممکن است به عنوان یک مداخله کمکی با سایر اشکال درمان استفاده شود.
دستگاه‌هایی به شکل هدست یا هدفون می‌توانند فعالیت الکتریکی مغز را مانیتور کند که افراد می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند و در تلفن یا رایانه خود آنها را تجزیه و تحلیل کنند. به عنوان مثال، یکی از کاربردهای این دستگاه ها تشخیص خواب آلودگی رانندگان است و تحقیقات نشان می دهد که چندین دستگاه استفاده کننده می توانند با موفقیت خواب آلودگی را شناسایی کنند. مورد دیگر این است که استفاده کنندگان فردی فعالیت مغز خود را در حین مدیتیشن مشاهده کنند و تمرین خود را بهبود بخشند.
این روش چگونه پیش می رود؟
جلسات نوروفیدبک سی دقیقه تا شصت دقیقه ممکن است طول بکشد، برخی به جلسات کمتر و برخی به جلسات بیشتر احتیاج دارند، بنابر سرعت بهبود نظر متخصص این مساله مشخص می شود.
وقتی مراجعه کننده وارد جلسه می شود، مقداری الکترود به سر وی وصل می شود، اتصال این الکترود ها نه درد دارد و مشکلی ایجاد می کند.
الکترودها هنگام درگیر شدن در این فرآیند، فعالیت مغز را به یک برنامه کامپیوتری منتقل می کنند. مراجعه کننده ممکن است تصاویر گرافیکی را روی صفحه کامپیوتر تماشا کنند یا به موسیقی گوش دهند. متخصص امواج مغزی آنها را بر روی صفحه نمایش نظارت خواهد کرد.
سپس برنامه کامپیوتری از طریق نشانه های دیداری و شنیداری، فعالیت امواج مغزی مراجعه کننده را به سمت الگوهای مطلوب و کنترل شده هدایت می کند. زمانی که الگوهای امواج مغزی آنها برای تقویت آن تغییرات بهبود یابد، فوراً از برنامه بازخورد دریافت خواهند کرد. تا حدودی نوروفیدبک از روش پاداش هم کمک می گیرد.
بین جلسات، مراجعه کنندگان ممکن است متوجه تغییرات در خلق و خو، استرس، الگوهای خواب یا وضوح ذهنی شوند. توجه داشته باشید که نوروفیدبک در مطب یا کلینیک انجام می شود. فرد در طول جلسه هوشیارِ هوشیار است، هیچ آرامبخش یا دارویی در کار نیست و می تواند پس از ویزیت به روال روزانه خود بازگردد.
نوروفیدبک و پیش فعالی
نوروفیدبک می‌تواند به کودکان دارای اختلال پیش فعالی کمک کند تا فعالیت مغز خود را تنظیم کنند و بهره وری بیشتری در فعالیت های روزمره و در مدرسه داشته باشند.
در بیشتر افراد، تمرکز روی یک کار به سرعت بخشیدن به فعالیت مغز کمک می کند. این کار مغز شما را کارآمدتر می کند. در مورد کودکان مبتلا به ADHD این مساله صادق نیست. اگر کودک شما این شرایط را دارد، عمل تمرکز می تواند او را در برابر حواس پرتی آسیب پذیر و ناکارآمدتر کند. به همین دلیل وقتی به آنها تذکر می دهید و می گوید توجه کنند، موثر نیست. روش درمانی نوروفیدبک ممکن است به کودک شما کمک کند تا یاد بگیرد که مغز خود را در مواقع نیاز متمرکز کند.
در طول یک جلسه نوروفیدبک، پزشک یا درمانگرِ کودک شما حسگرهایی را به سر او وصل می کند. آنها این حسگرها را به یک مانیتور متصل می کنند و به کودک شما اجازه می دهند الگوهای امواج مغزی خود را ببیند. سپس پزشک یا درمانگر از کودک می خواهد تا روی کارهای خاصی تمرکز کند. اگر کودک شما بتواند عملکرد مغزش را در هنگام تمرکز بر کارهای خاص ببیند، ممکن است بتواند یاد بگیرد که فعالیت مغز خود را کنترل کند. به تعبیری کودک با این روند کم کم یاد می گیرد که تمرکز کردن چجوری ممکن می شود.
استراتژی نوروفیدبک بدین شکل است که، کودک شما می تواند از حسگرها و مانیتور بیوفیدبک به عنوان راهنما استفاده کند تا به او کمک کند یاد بگیرد که مغز خود را در حین تمرکز یا انجام کارهای خاص فعال نگه دارد. در طول یک جلسه درمانی، آنها می توانند روش های مختلفی را برای حفظ تمرکز خود امتحان کنند و ببینند که چگونه بر فعالیت مغز آنها تأثیر می گذارد. این کار به آنها کمک کند تا استراتژی های موفقی را برای استفاده در زمانی که دیگر به حسگرها متصل نیستند، یاد بگیرند.
نوروفیدبک هنوز یک درمان کامل برای پیش فعالی نیست!
برخی از مطالعات نوروفیدبک را با بهبود کنترل خودآگاهی و توجه در میان افراد مبتلا به ADHD مرتبط کرده اند. اما هنوز به عنوان یک درمان مستقل پذیرفته نشده است. پزشک کودک شما ممکن است نوروفیدبک را به عنوان یک درمان مکمل برای استفاده در کنار داروها یا سایر مداخلات توصیه کند.
انواع روش های درمانی نوروفیدبک
تا به امروز هفت روش درمانی نوروفیدبک ابداع شده است و برای خیلی از اختلالات روانی استفاده می شوند.
- نوروفیدبک پرکاربرد نوروفیدبک فرکانس/قدرت است. این تکنیک معمولاً شامل استفاده از 2 تا 4 الکترود سطحی است که گاهی اوقات “نوروفیدبک سطحی” نامیده می شود. برای تغییر دامنه یا سرعت امواج مغزی خاص در مکان‌های خاص مغز برای درمان ADHD، اضطراب و بیخوابی استفاده می‌شود.
- نوروفیدبک بالقوه آهسته قشر مغز (SCP-NF) جهت پتانسیل های آهسته قشر مغز را برای درمان ADHD، صرع و میگرن بهبود می بخشد
- سیستم نوروفیدبک کم انرژی (LENS) سیگنال الکترومغناطیسی ضعیفی را برای تغییر امواج مغزی بیمار در حالی که بی حرکت با چشمان بسته است، ارسال می کند. این نوع نوروفیدبک برای درمان آسیب‌های مغزی، ADHD، بیخوابی، فیبرومیالژیا، سندرم پای بی‌قرار، اضطراب، افسردگی و خشم استفاده می‌شود.
- نوروفیدبک هموآنسفالوگرافی (HEG) بازخوردی را در مورد جریان خون مغزی برای درمان میگرن ارائه می‌کند
- نوروفیدبک با امتیاز Z زنده برای درمان بی خوابی استفاده می شود. این مقایسه مداوم متغیرهای فعالیت الکتریکی مغز را به یک پایگاه داده سیستماتیک برای ارائه بازخورد مداوم معرفی می کند
- توموگرافی الکترومغناطیسی با وضوح پایین (LORE-TA) شامل استفاده از 19 الکترود برای نظارت بر فاز، توان و انسجام است . این تکنیک نوروفیدبک برای درمان اعتیاد، افسردگی و اختلال وسواس فکری اجباری استفاده می شود.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی عملکردی (fMRI) جدیدترین نوع نوروفیدبک برای تنظیم فعالیت مغز بر اساس بازخورد فعالیت از نواحی زیر قشری عمیق مغز است.
جلسات نوروفیدبک چگونه پیش می رود؟
روال دقیق و مشخصی وجود ندارد بلکه بر اساس نظر متخصص و راحتی مراجعه کننده قابل تغییر و منعطف پذیر است اما ما روال معمول نوروفیدبک را برای شما شرح می دهیم:
- در وضعیت آرامش قرار می گیرید. روانشناس موظف است که در مرحله اول به شما کمک کند تا آرام بگیرید و محیط را طوری فراهم کند که شما راحت باشید.
- الکترود ها به شما متصل می شوند. مانند الکتروانسفالوگرافی (EEG)، جلسات درمانی نوروفیدبک با تجهیز شما به کلاه نورفیدبک یا هدبند با الکترودهای متصل شروع می شود. این حسگرها سیگنال های الکتریکی تولید شده توسط مغز را شناسایی کرده و به کامپیوتر منتقل می کنند. هیچ سوزن یا دارویی در کار نیست.
- در فعالیت هدف شرکت می کنید. کاری که در طول جلسه انجام می دهید بستگی به موضوعی دارد که می خواهید درمان کنید. به عنوان مثال، می توانید چیزی را روی صفحه تماشا کنید، چشمان خود را ببندید و به صدا گوش دهید یا در فعالیتی مانند انجام یک بازی ویدیویی شرکت کنید. ممکن است دراز کشیده یا روی صندلی نشسته باشید.
- بازخورد دریافت می کنید. در طول فعالیت، نشانه هایی از نحوه عملکرد مغز خود دریافت خواهید کرد. هدف این است که با واکنش های خود هماهنگ باشید تا بتوانید مغز خود را به سمت وضعیت مطلوب هدایت کنید. جلسات معمولا 60 دقیقه طول می کشد.
- تکرار خواهید کرد. در واقع وقتی شما از کلینیک خارج می شوید تغییری را حس نمی کنید بلکه استمرار این روند درمانی است که مشکل شما را حل می کند، متخصصین معتقد هستن با توجه به اختلال این جلسات 6 تا 20 بار باید تکرار شود.
این روش درمانی مناسب چه کسانی است؟
درمان نوروفیدبک بهبود در درمان اختلال پیش فعالی، افسردگی، اضطراب، عدم توانایی در یادگیری، بیخوابی، اعتیاد و اوتیسم را نشان داده است.
البته مطالعات بالینی نشان داده است که نوروفبدک نمی تواند درمان قطعی باشد و معمولا به عنوان درمان مکمل ارائه می شود.
نکته مثبت این روش درمانی این است که عوارضی که داروها دارند را ندارد.
آیا نوروفیدبک عوارض جانبی دارد؟
به طور کلی درمان نوروفیدبک یک روش ایمن و بدون خطر تلقی می شود اما در برخی از مطالعات مشخص شده است ممکن است موجب خواب آلودگی شود، که در برخی مواقع این یک عوارض جانبی مثبت تلقی می شود.
حتما باید نوروفیدبک از طرف یک متخصص ارائه شود تا مطمئن بود اختلال در روند افکار شما پیش نیاید و همچین باید در نظر داشته باشید نوروفیدبک یک درمان قطعی و پایدار نیست اما به امتحانش می ارزد.
نتیجه گیری در مورد درمان نوروفیدبک
- این روش درمانی کاملا بی خطر و بدون درد است.
- نوروفیدبک معمولا به عنوان درمان مکمل استفاده می شود.
- تکرار در این روش مهم است.
- برای اختلال پیش فعالی، بی خوابی، افسردگی و اضطراب موثر است.
- برای گرفتن درمان نوروفیدبک حتما به روانشناس مراجعه کنید.