درمان افسردگی
در این مطلب ما قصد داریم یک بررسی کامل از درمان افسردگی انجام بدیم، چرا که این روزها درصد قابل توجهی از مردم کشورمان از این مشکل رنج می‌برند. در این مطلب ابتدا به تعاریف و انواع افسردگی اشاره می‌کنیم و در ادامه به راه های مختلف درمان افسردگی می‌پردازیم که شما با توجه به شناختی که از خود و شرایطتان دارید می‌توانید تشخیص دهید که کدام راه درمان مناسب شما است. با ما همراه باشید.
افسردگی چیست؟
افسردگی می‌تواند تعاریف مختلفی داشته باشد اما اگر بخواهیم سراغ تعاریف مرجع بریم، بر اساس تعریف سازمان روانپزشکان آمریکا، افسردگی شایع ترین و جدی ترین مشکل روانی در دنیا است که باعث می‌شود تاثیر منفی‌ای بگذارد بر روی حسی که دارید، فکرهایی که می‌کنید و چگونگی رفتار شما، و خوشبختانه قابل درمان است، افسردگی تاثیر می‌گذارد بر از دست دادن علاقه بر انجام فعالیتی که پیشتر از انجام دادن آن لذت می‌برید و ممکن است برخی مشکلات احساسی و فیزیکی بر شما ایجاد کند که توانایی‌هایی برای زندگی را کاهش می‌دهد. همچنین بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، افسردگی شایع ترین مشکل روانی است که در جهان حداقل 5 درصد جمعیت از این مشکل رنج می‌برند، با چهار مشخصه دارد، غم عمیق، از دست دادن علایق، لذت نبردن از کار در ازای پاداش و ترک اعمال لذت بخش که ممکن است مشکلاتی از قبیل اختلال خواب، بی میلی به غذا ، احساس خستگی و عدم توانایی برای ارتباط برقرار کردن با دیگران را به همراه داشته باشد.
دلایل افسردگی
با توجه به اینکه شخص از چه نوع از افسردگی رنج می‌برد، می‌تواند دلایل مختلفی را برای بروز افسردگی بیان کرد، ما به شایع ترین دلایل افسردگی می‌پردازیم:
بیوشیمی مغز
امروزه ما می‌دانیم مغز ما یک سیستم فوق پیچیده‌ای است که در هر لحظه در حال پردازش می‌باشد، اساس این پردازش‌ها چیزی است که ما بیوشیمی مغز می‌نامیم، اختلال در این بیوشیمی می‌تواند منجر به افسردگی شود، به همان صورت که اختلال در یک غذه می‌تواند منجر به دیابت شود! معمولا برای درمان افسردگی بر این پایه، فرد احتیاج به دارو درمانی دارد.
ژنتیک
ژنتیک از مهم ترین فاکتورهایی است که احتمال بروز یک بیماری در ما را تعیین میکند، به طور مثال اگر یک نفر از دوقلوها دارای افسردگی باشد احتمال بروز افسردگی در دیگری حدود 70 درصد است.
شخصیت
گاهی اوقات داشتن یکسری از خصوصیات شخصیتی می‌تواند بستری باشد برای بروز افسردگی در شخص، به طور مثال داشتن عزت نفس پایین در دراز مدت ممکن است با خود افسردگی به همراه داشته باشد و معمولا برای درمان افسردگی در این مدل، چند جلسه روان درمانی و شناخت درمانی پیشنهاد می‌شود.
عوامل محیطی
اگر ما در محیطی باشیم که مدام تحقیر شویم و یا به چشم یک بازنده با ما رفتار شود، خب مشخصا معلوم هست که افسردگی در انتظار ماست، مثل هر بیماری و اختلالی، عوامل محیطی خیلی تاثیرگذار هستند، شما با شناخت این فاکتورها می‌توانید روند درمان افسردگی را پیش ببرید.
سبک زندگی نادرست
ورزش روزانه سخت است؟ به استفاده از گوشی همراه تان اعتیاد دارید؟ هر شب دیر وقت به رخت خواب می‌رید؟ هر روز سراغ غذاهای آماده می‌رید؟ خب افسردگی پشت در است! تحقیقات نشان داده که افرادی که روزی تنها 30 دقیقه ورزش ملایم انجام می‌دهند 50 درصد احتمال بروز افسردگی را کاهش می‌دهند. در نظر بگیرید زندگی مدرن با تمام مزیتی که برای نسل بشر داشته، زندگی‌ای را به ما تحمیل کرده که افسردگی در پس آن است و ما با آگاهی از این قضیه باید برنامه‌های خودمراقبتی را در برنامه روزانه خودمان بگنجانیم.
مصرف مواد مخدر و الکل
اینکه یک شخص تصمیم بگیرد مواد مخدر و نوشیدنی‌های الکی مصرف کند قطعا یک تصمیم شخصی است اما هر تصمیم ما برای زندگی‌مان عواقبی دارد و باید در نظر داشته باشید که مصرف مواد مخدر و الکل احتمال بروز اختلالات روانی، مثل افسردگی، راه به شکل نمایی افزایش می‌دهد.
تفاوت غم با افسردگی چیست؟
به دفعات زیاد از ما پرسیدند که لزوما غمگین بودن نشانه افسردگی است؟ و تفاوت غم با افسردگی چیست؟ خب اهمیت این سوال در اینجاست که اگر شما صرفا غمگین باشید نیازی به درمان افسردگی ندارید و فقط درگیر حسی گذرا هستید که همیشگی یا مزمن نیست. وقتی یک شخصی عزیزی را از دست می‌دهد یا از سمت شغلی خودش اخراج می‌شود طبیعی است که ناراحت باشد و ممکنه بعضی علائم افسردگی را داشته باشد اما افسرده نیست، بعد از شرایط بهتر می‌شود و خوبه که با چند جلسه روان درمانی گذشتن از این دوره از زندگی را آسان تر کرد اما مسلما این شخص احتیاجی به دارو و درمان جدی افسردگی ندارد.
چگونه متوجه بشویم که افسرده هستیم یا نه؟ (علائم افسردگی)
قبل از فکر کردن به درمان افسردگی باید متوجه بشویم که آیا اصلا درگیر این بیماری هستیم یا نه؟ معمولا افسردگی به نیمی از نشانه‌های زیر همراه است:
- کم اشتهایی یا پرخوری
- بی خوابی یا پر خوابی
- انرژی کم یا خستگی
- عزت نفس پایین
- تمرکز ضعیف یا مشکل در تصمیم گیری
- احساس ناامیدی
دو مساله را حتما در نظر داشته باشید، اول اینکه شدت این مشکلات مهم است، مثلا هر بی خوابی‌ای نشانه افسردگی نیست و نکته دوم این است که تشخیص قطعا باید توسط روانشناس یا روانپزشک تایید شود، صرف اینکه خودتان یا اطرافیانتان حدس بزنید که دچار افسردگی هستید نمی‌تواند قابل اتکا باشد.
درمان افسردگی بدون دارو ممکن هست؟
پاسخ این سوال هم بله است و هم خیر. بستگی دارد شما به چه حد درگیر این بیماری هستید و تا چه اندازه زندگی شما را مختل کرده است و همچین به چه علتی درگیر این اختلال هستید، به طور مثال اگر فردی بخاطر اختلال در عملکرد بیوشیمی مغزش درگیر افسردگی است قطعا باید زیر نظر متخصص دارو درمانی برای درمان افسردگی را پیش بگیرد اما اگر شخص دیگری به علت عوامل محیطی درگیر این مشکل است می‌تواند از طریق روان درمانی روند درمان افسردگی خود را شروع کند.
آیا درمان افسردگی با دارو عوارض دارد؟
یک باور رایجی وجود دارد که اگر کسی بخاطر افسردگی تحت نظر متخصص دارو مصرف کند مشکل دارد و فرد مجبور است تا آخر عمر هر روز دارو مصرف کند، خب آیا کسی که از مشکل فشار خون بالا رنج می‌برد نباید هر روز دارو مصرف کند؟ و اگر در مصرف دارو تعلل کند خطرناک نیست؟ افسردگی می‌تواند برای فرد مشکلات جدی‌ای به همراه داشته باشد که اگر برای درمان افسردگی تعللی کند خطرناک است! به طور مثال کسی که مشکل بی‌خوابی ناشی از اختلال افسردگی دارد اگر دراز مدت با این مشکل همراه باشد، درگیر اختلالات حافظه، استرس و اضطراب می‌شود.
راه های درمان افسردگی در خانه
اگر درگیر افسردگی هستید، کارهایی است که می‌توانید در خانه انجام دهید که به درمان افسردگی کمک میکند و غالبا راه‌های درمان افسردگی در خانه نامیده می‌شود. به برخی از این فعالیت‌ها اشاره می‌کنیم:
مدیتیشن
تحقیقات بسیاری نشان داده که انجام مرتب روزانه مدیتیشن برای درمان افسردگی بسیار موثر است، همچنین مدیتیشن باعث افزایش تمرکز، حس رضایت بیشتر از زندگی و تنفس بهتر می‌شود، پس از مدیتیشن برای درمان افسردگی در خانه غافل نشوید.
استفاده از دمنوش های آرامش بخش
دمنوش های آرامش بخش راه حل قطعی برای درمان افسردگی نیستند اما اضافه کردن این دمنوش ها به رژیم غذایی روزانه‌تان باعث می‌شود که از آرامش بیشتری در روز برخوردار شوید و از حس رضایتمندی بیشتری داشته باشید و این خود کمک میکند به درمان افسردگی.
داشتن تغذیه سالم
داشتن رژیم غذایی شاید آسان نباشد اما اینکه سعی کنید در روز از غذاهای سالم تغذیه کنید قطعا برای درمان افسردگی موثر است. سبزیجات، میوه، غلات و پروتئین بهترین منابع غذایی هستند. از غذاهایی که با روغن سرخ می‌شوند و شکر دوری کنید.
خواب کافی و منظم
خواب خوب منجر به درمان افسردگی و درمان افسردگی منجر به خواب خوب می‌شود، رابطه این دو کاملا دو طرفه ست. خواب خوب خوابی است که هم کافی باشد و هم منظم باشد، بدین معنا که هر شب در یک مشخصی به تخت خواب بروید و هر روز صبح در یک زمان مشخصی از خواب برخیزید.
داشتن خواب کافی به درمان اختلال اضطراب و استرس هم کمک می کند.
درمان افسردگی با شناخت درمانی
یکی از موثر ترین روش های درمان افسردگی شناخت درمانی است، بدین صورت که فرد با کمک روان درمانگر کم کم متوجه ریشه‌های مشکل خود می‌شود و با چشم باز افکار خود را مشاهد میکند و بدون سرکوب و فرار از این افکار، سعی در پذیرش آنها میکند و در مرحله بعدی سعی میکند افکار جدیدی را جایگزین افکار فعلی خود کند.
به طور مثال یکی از مخرب‌ترین افکار که وجود دارد، تفکر “هیچ یا همه چیز” است، هر چیزی کمتر از کامل، شکست بی چون و چراست. خانمی که رژیم لاغری گرفته بود، پس از خوردن یک قاشق بستنی گفت : برنامه لاغری من دود شد و به هوا رفت. و این شخص با این طرز تلقی به قدری ناراحت شد که یک ظرف بزرگ بستنی را تا آخر نوش جان کرد.
راه های درمان افسردگی در نوجوانان چیست ؟
بسیاری از والدین نگران به ما مراجعه می‌کنند و می‌گویند تصور می‌کنند نوجوان آنها دچار افسردگی شده است و ما پس از پرس و جو از این والدین متوجه می‌شویم که فرزندشان افسرده نیست و فقط در دوران حساس نوجوانی قرار دارد، پس قبل از اینکه برچسبی بر روی فرزند خود بزنید به متخصص مراجعه کنید، خیلی از والدین چون فرزندشان کمتر از گذشته با آنها حرف می‌زند، وقت زیادی را تنها در اتاق می‌گذراند و یا تمایل به پوشیدن لباس های تیره پیدا کرده است، فکر می‌کنند با فرزند افسرده رو‌به‌رو هستند که این مساله در اکثر مواقع درست نیست.
انواع افسردگی
افسردگی انواع مختلفی دارد که با توجه به نوع خاص افسردگی باید درمان متفاوتی را پیش برد، مهمترین آنها به شرح زیر است:
افسردگی در سالمندان
سالمندان مانند کودکان افراد حساسی هستند و نیازمند توجه‌اند، معمولا افراد در سنین بالا با یک یا بیماری هم درگیر هستند و مشکلاتی از قبیل کم خوابی دارند و همچنین در اکثر جوامع افراد سالمند دست از کار می‌کشند و از فعالیت جسمی و اقتصادی دور می‌شوند، همه این عوامل دست به دست همه می‌دهد تا حس رضایت از زندگی این گروه پایین بیاید و افسردگی سراغشان بیاد.
افسردگی زایمان
خانمی که باردار است نسبت به خانمی که باردار نیست شرایط ویژه ای دارد، سوخت و ساز بیشتر دارد و بدن خانم‌های باردار فوران هورمون هاست، به همین علت است که خانم‌های باردار معمولا احساساتی تر است. این شرایط ویژه باعث می‌شود که تعادل بیوشیمی مغر آنها بهم بخورد و ممکن است درگیر اختلالات روانی بشوند که یکی از عمده ترین آنها افسردگی است، برای درمان افسردگی خانم‌های باردار باید جدی و پیگیر بود، چرا که تاثیر مستقیمی بر روی سلامت جنین می‌گذارد، ضمن اینکه ممکن است در صورت عدم درمان افسردگی این مشکل به طور زمینه ای باقی بماند.
افسردگی پس از زایمان
در نه ماه بارداری مغز کل بدن را بسیج میکند که از مادر و جنین مراقبت کند و این ماموریت را به درستی به پایان برساند، وقتی زایمان انجام می‌شود، به یکباره بدن هدف به آن بزرگی را از دست می‌دهد، ضمن اینکه بدن سیل جدیدی از هورمون ها را تجربه میکند که خود ممکن است باعث بروز اختلالاتی مثل افسردگی شود، درمان افسردگی در این مورد حائز اهمیت است چرا که سال‌های ابتدایی کودک تاثیر زیادی بر کل زندگی او می‌گذارد.
افسردگی در آقایان
بر اساس آمار بدست آمده، آقایان کمتر از خانم ها درگیر افسردگی می‌شوند اما این اختلاف زیاد نیست و جوامع با باورهایی مثل اینکه “مرد باید همیشه قوی و حمایت گر باشد” باعث می‌شوند که آقایان احساسات منفی خود را سرکوب کنند و این سرکوب کردن باعث سرخوردگی و کاهش عزت نفس می‌شود که نهایتا زمینه را برای افسردگی مزمن فراهم میکند. آقایان نباید از درمان افسردگی و قبول این مشکل فرار کنند.
کتاب هایی که به درمان افسردگی کمک میکند
عقب تر در مورد روش شناخت درمانی صحبت کردیم، یکی از کارهایی که به درمان افسردگی از راه شناخت درمانی کمک میکند مطالعه کتاب در این زمینه است، چرا که فرد افسرده با شناخت بیشتر نشانه ها و عوامل افسردگی می‌تواند بیشتر متوجه مشکل خود شود و هدفمند تر به مبارزه با افسردگی برود، برخی از کتاب‌هایی که در بازار هستند و معمولا توصیه می‌شود به شرح زیر است:
کتاب “از حال بد به حال خوب” برای درمان افسردگی
کتاب “درمان شناختی افسردگی” برای درمان افسردگی
رمان “در جست و جو آلاسکا” برای درمان افسردگی
کتاب “کاربرد توجه آگاهی در درمان افسردگی”
وضعیت درمان افسردگی در ایران به چه صورت است؟
آمار رسمی ای از میزان افسردگی در کشورمان وجود ندارد، بازه بین 25 درصد تا 60 درصد اعلام می‌شود، علتش هم این است که مطالعات و آمار گیری هایی که در این خصوص انجام شده فاکتورهای متفاوتی را در نظر گرفته برای اینکه یک نفر را افسرده حساب کند، ضمن اینکه آمار افسردگی در شهری مثل تهران بالاتر از میانگین کشور است، حتی کف این بازه هم نگران کننده است! و وقتی نگران کننده تر می‌شود که متوجه می‌شویم روند رشد سالانه افراد مبتلا به افسردگی بسیار بالاست، مواردی مثل کرونا، مشکلات اقتصادی و بی عدالتی اجتماعی را می‌توان از مهم ترین عوامل چند سال اخیر دانست.
چه زمانی برای درمان افسردگی به روانشناس مراجعه کنیم ؟
خیلی مهم است که زمان طلایی درمان افسردگی را از دست ندهید، با توجه اطلاع رسانی‌ها و گسترش اطلاعات معمولا افراد افسرده با دانستن علائم و نشانه‌های این بیماری می‌توانند حدس بزنند که دچار این اختلال شده‌اند و سعی در برطرف کردن این مشکل دارند اما گاهی شما نیاز دارید که در این راه کمک بگیرید تا درمان قطعی یا سریع تر اتفاق بیافتد، به طور مثال می‌توان سرماخوردگی را با مراقبت‌های خانگی درمان کرد اما متاسفانه گاهی سرماخوردگی به علت اینکه کامل یا به موقع درمان نمی‌شود تبدیل به ذات الریه می‌شود، پس درمان افسردگی را جدی بگیرید و کمک گرفتن در این راه یک کار مسئولانه در حق خودتان و اطرفیانتان است.