دکتر جف یانگ برای کمک به کسانی که با استفاده از رویکرد شناختی رفتاری (CBT) موفق نبوده اند، رویکرد طرحواره محور را توسعه داد. اما طرحواره درمانی چیست؟ طرحواره درمانی یک ترکیب از انواع مدل های شناختی، رفتاری، دلبستگی و… است که باعث می­شود یک درمان کامل و جامع بوجود آید.

طرحواره درمانی رویکردی برای افرادی است که مشکلات عاطفی طولانی مدتی را تجربه می کنند. مانند مشکل مدیریت احساسات یا مشکلات روابط را تجربه می کنند. اختلالات خوردن یا مشکلات تصویر بدنی در حقیقت واکنش بدن به عنوان راه و روشی طبیعی برای کنترل این مشکلات است. در حقیقت به صورت مقطعی باعث بی حس شدن و یا توهم احساس کنترل یا احساس موفقیت در یک بخش از زندگی حس می کنیم مشکلات را کنترل کرده ایم. در این موارد،تلاش کردن برای رهایی از اختلال خوردن و یا مشکلات تصویر بدنی اغلب بی نتیجه است و حتی می تواند منجر به وخیم شدن مشکلات اساسی شود. در عوض، طرحواره درمانی برای شناسایی الگو هایی که ممکن است در کودکی ما شکل گرفته باشد و یافتن راه های بهتری برای کنار آمدن با این موارد طراحی شده است. پس اینجاست که می فهمیم طرحواره درمانی چیست و اهمین آن چقدر است.

تفاوت CBT و طرحواره درمانی چیست ؟

برخی فکر می کنند که CBT یا رویکرد شناختی رفتاری کاملا متفاوت است از طرحواره درمانی و یا باهم در تضاد هستند اما طرحواره درمانی مبتنی بر رفتار درمانی شناختی (CBT) است، تفاوت آن این است که طرحواره درمانی بیشتر بر تجربیات دوران کودکی متمرکز است، ایده های تئوری دلبستگی، نظریه روابط اشیا و روانشناسی گشتالت را ادغام می کند. در این نوع درمان رابطه بین شما و درمانگر به عنوان یک نیروی محرکه اصلی در درمان دیده می شود.

طرحواره چیست، سبک های مقابله ای و حالت ها چه هستند؟

طرحواره ها (که بعضاً “طرحواره های ناسازگار اولیه” نامیده می شوند) موضوعات یا الگوهایی بسیار هستند که در دوران کودکی یا نوجوانی ایجاد می شوند و ما آنها را در طول زندگی تکرار می کنیم. آنها از اعتقادات، احساسات و خاطرات مربوط به خود، دیگران و محیط تشکیل شده اند که ما بدون هیچ سوالی آنها را به صورت ناخودآگاه می پذیریم. به زبان ساده تصور این است که طرحواره ها زمانی درست می­شوند که نیاز های کودکان برآورده نشود.

هنگامی که شخصی طرحواره منفی در مورد خود دارد، سبک های خاصی را برای مقابله با آن ایجاد می کند. اینها استراتژیهایی هستند که درست می­شوند تا به فرد در کنار آمدن با طرح و مشکلات ناشی از آن کمک کنند. این طرحواره ها معمولا در ابتدا (بخصوص در کودکی) مفید به نظر می رسند. با این حال ، به سرعت از فایده آن کاسته می­شود، تا جایی که اغلب به حفظ یا بدتر کردن مشکل کمک می­کند. اینجاست که می فهمیم طرحواره درمانی چیست و به ما کمک می کند تا این از این نتیجه منفی و مشکل کاسته شود.

حالت ها یا مود ما وضعیت های احساسی هستند که همه ما دائم با آن سروکار داریم. آنها گاهی اوقات می توانند برای مدت طولانی بی تغییر باشند و توسط عوامل محرک فعال شوند. بعضی اوقات در فرد یک وضعیت یا حالت خاصی غالب است بنابراین افراد برای مدتی در وضعیت یا حالت خاص و مسلط تری باقی می مانند. در حالی که برخی دیگر حالتشان به سرعت عوض می شود. در کادرهای زیر این موارد با عمق بیشتری توضیح داده شده است ، شامل نمونه هایی از انواع طرحواره ، سبک های مقابله ای یا حالت هایی که ممکن است تجربه کنید.

نیاز های اصلی یک کودک چیست؟

اما چرا کودک و ارتباط آن با طرحواره درمانی چیست ؟ یکی از مهم ترین عناصر و فاکتور های طرحواره درمانی این است که سعی کنیم نیاز های احساسی شما مانند نیاز های یک بچه برطرف نشود.

این نیازهای اصلی عبارتند از:

• احساس امنیت و داشتن ارتباط و وابستگی امن با دیگران
• داشتن یک هویت مستقل
• توانایی داشتن آزادی بیان و ابراز درخواست
• آزادی عمل داشتن
• امنیت و حد و حدودی که متناسب با سن فرد باشند

علاوه بر این ، چهار نوع تجربه منفی هم وجود دارند که می تواند به توسعه طرح ها کمک کند. این تجارب شامل:

• نیازهایی که برآورده نشده. این امر می تواند هنگامی اتفاق بیفتد که از طرف والدین به اندازه کافی محبت دریافت نکرده باشید یا دیگر نیازهای اصلی عاطفی شما برآورده نشود.
• آسیب های کودکی. زمانی که فرد در کودکی قربانی یک آسیب بوده است. برای مثال سواستفاده و ناراحتی یا تنش بسیار شدید.
• آزادی بیش از حد و یا محدودیت زیاد. در این شرایط یا از طرف والدین آزادی بیش از حدی به کودک داده می­شود و یا محدودیت های سختگیرانه بسیار زیاد برای کودکان ایجاد می­شود.
• شناسایی و جذب صفحت. این موضوع به جذب صفت ها و نگرش های والدین توسط کودکان اشاره دارد. در حقیقت کودکان ممکن است با والدین خود هم ذات پنداری کنند و یا برخی از صفت های آنها را به خود جذب کنند و در حقیقت درونی سازی کنند. برخی از این ها ممکن است به طرحواره تبدیل شوند. در حالی که برخی دیگر به

شناسایی و جذب صفت. این به نحوه جذب برخی از نگرشها یا رفتارهای والدینتان اشاره دارد. ممکن است با برخی از اینها همذات پنداری کنید و برخی دیگر را درونی کنید. برخی ممکن است به طرحواره تبدیل شوند ، در حالی که برخی دیگر به حالت یا سبک های مقابله ای تبدیل می­شوند که توضیح آن بالا داده شد.

18 طرحواره که در طرحواره درمانی به آن توجه می­شود

طرحواره ها معمولا در کودکی شک می­گیرند و پس از آن قوی تر می­شوند و هرچه بگذرد تغییر آنها سخت می­شود. طرحواره هایی که به صورت درست مدیریت نشوند مخرب و مشکل زا می­شوند. شاید برای شما جالب باشد تا بدانید که اکثر مردم بیش از یک طرحواره دارند. حال اما به این موضوع می­پردازیم که این طرحواره ها در طرحواره درمانی چیست؟ و خصوصیت طرحواره ها چیست؟

1. بی اعتمادی یا سواستفاده: دائم و از همه انتظار دارید که بالاخره به طریقی از شما سو استفاده کنند. ممکن است انتظار داشته باشید دیگران به شما آسیب برسانند، خیانت کنند یا شما را زمین بزنند. در نتیجه اغلب به این فکر می کنید که اول خودتان حمله کنید یا انتقام بگیرید تا بازنده نباشید.

2. محرومیت عاطفی: اعتقاد به اینکه نیازهای عاطفی اولیه شما هرگز توسط دیگران تأمین نخواهد شد. سه دسته نیاز وجود دارد: صمیمیت و عشق – همدلی : نیازهایتان باید شنیده شود و درک شود – امنیت: نیاز به راهنمایی، پیشنهاد و جهت دهی.

3. استانداردهای بیش از حد: این باور که هر کاری انجام دهید به اندازه کافی خوب نیست و باید دائم تلاش کنید. پیش زمینه و دلیل این باور معمولا علاقه به برآورده کردن خواسته های بیش از حد درونی است. معمولاً هم در نتیجه تلاش برای جلوگیری از انتقاد از خود پیش می آید. در نتیجه این طرحواره شما ممکن است در موارد مختلف زندگی مانند سرگرمی ها، شغل و یا خانواده احساس لذت نکنید و نتوانید به خوبی از آنچه دارید لذت ببرید. در این مورد پیشنهاد می­کنیم مقاله نشانه های کمال گرایی چیست را هم بخوانید.

4. انزوای اجتماعی: اعتقاد به این که شما با تمام دنیا و آدم ها فرق دارید. متعلق به این دنیا نیستید. متفاوت از سایر افراد هستید و به هیچ جامعه ای نمی­توانید تعلق داشته باشید. طرحواره درمانی در این افراد می تواند کمک کند تا از این انزوا کاسته شود.

5. شکست: اعتقاد به این که شما در زمینه هایی مانند شغل، مدرسه یا ورزش توانایی انجام کار را مانند دیگران ندارید. ممکن است احساس کنید احمق، ناتوان یا بی استعداد هستید. در نتیجه ، ممکن است سعیتان را به اندازه کافی نکنید زیرا معتقد هستید که شکست خواهید خورد.

6. آسیب پذیری در برابر خسارت و بیماری: اعتقاد به این که شما همیشه در آستانه تجربه یک فاجعه بزرگ (مالی ، طبیعی ، پزشکی ، کیفری و …) هستید. این ممکن است منجر به اقدامات احتیاطی بیش از حد برای محافظت از خود شود.

7. وابستگی: شما اعتقاد دارید که توانایی و شاستیگی انجام مسئولیت های روزمره را به طور مستقل ندارید. در نتیجه اغلب در زمینه هایی مانند تصمیم گیری و شروع کارهای جدید بیش از حد به دیگران اعتماد می کنید.

8. عدم وجود مرز: الگویی که در آن احساس عاطفه بیش از حد با دیگران را تجربه می­کنید -این فرد معمولاً والدین یا شرکای عاطفی شما است. همچنین ممکن است این حس را داشته باشد که هویت فردی مستقل ندارید و این باعث احساس پوچی می شود.

9. مهار احساسات: این عقیده که شما باید احساسات و انگیزه های خود به خود را سرکوب کنید، به ویژه عصبانیت، زیرا فکر می­کنید هرگونه ابراز احساسات به دیگران آسیب می­رساند مثلا منجر به از دست دادن عزت نفس، خجالت، تلافی جویی یا حس طرد شدن می شود. جالب است که ممکن است احساس رضایت از خودتان داشته باشید و حس کنید به بقیه کمک کرده اید. طرحواره درمانی در این افراد کمک می کند تا شما برای خودتان و نیاز هایتان هم ارزش قائل شوید

10. تسلیم: اعتقادی که برای جلوگیری از پیامدهای منفی باید تسلیم کنترل دیگران شوید. غالباً می ترسید که اگر تسلیم نشوید، دیگران عصبانی می شوند یا شما را طرد می کنند.

11. ایثار: این طرحواره به معنی فداکاری بیش از حد برای کمک به دیگران است. در حقیقت شما نیاز های خود را نادیده می­گیرید و هنگامی که به نیازهای خود توجه می کنید، اغلب احساس گناه می کنید بنابراین به نیازهای دیگران ارجحیت می­دهید. همچنین ممکن است با کمک به دیگران احساس افزایش عزت نفس پیدا کنید یا ارزش و معنای بیشتری برای خود قائل شوید.

12. استحقاق: اعتقاد به اینکه شما باید بلافاصله بتوانید هر کاری را که می خواهید انجام دهید، بگویید یا داشته باشید بدون در نظر گرفتن اینکه آیا به دیگران آسیب می رساند یا از نظر آنها منطقی به نظر می رسد یا خیر. در حقیقت شما دیگران را نادیده می­گیرید. شما به آنچه دیگران نیاز دارند علاقه مند نیستید و همچنین از تبعات نادیده گرفتن دیگران برای بلند مدت آگاه نیستید.

13. رها شدن: این انتظار که هرکسی را که با او دلبستگی عاطفی شکل گرفته از دست بدهید. ممکن است باور داشته باشید که ، به هر ترتیب یا دیگری ، روابط نزدیک سرانجام به پایان خواهد رسید.

14. مجازات: اعتقاد به اینکه افرادی که اشتباه می­کنند مستحق مجازات بسیار سختگیرانه هستند. در این طرحواره شما ممکن است انتقادات بسیاری انجام دهید و دیگران را هیچ­گاه فراموش نکنید و یا نبخشید. طرحواره درمانی در این مورد به شما کمک می کند تا از این حس بکاهید و دیگران را ببخشید

15. نقص: این اعتقاد که شما مشکل دارید، نقص دارید و اگر دیگران به شما نزدیک شوند، این موضوع را می­فهمند و در نتیجه از رابطه با شما دوری می­کنند. این احساس نقص و ناکافی بودن اغلب منجر به احساس شدید شرم و از بین رفتن اعتماد به نفس می شود.

16. به دنبال تایید بودن: گذاشتن انرژی بیش از حد برای جلب تأیید و توجه از دیگران. حتی اگر این جلب توجه و گرفتن تایید هزینه اش نادیده گرفتن نیاز ها و احساساتتان باشد. نتیجه این طرحواره حتی می­تواند تلاش بیش از حد و توجه بیش از حد به ظاهر هم باشد. طرحواره درمانی به شما کمک می کند تا بیش از حد به دنبال تایید دیگران نباشید.

17. بدبینی: یک الگوی فراگیر که شما بر جنبه های منفی زندگی تمرکز می­کنید در حالی که جنبه های مثبت را نمی­بینید یا حداقل توجه را به آنها دارید. در نتیجه شما نمی توانید از چیزهایی که در زندگی برای شما لذت بخش است لذت ببرید. به شدت نگران جزئیات منفی و یا مشکلات احتمالی در آینده هستید. دائم منتظر و نگران شکست خوردن هستید و هیچ اهمیتی به اینکه همه چیز خوب پیش می­رود ندارید.

18. عدم کنترل بر روی خود: عدم توانایی در تحمل هرگونه ناامیدی در رسیدن به اهداف و همچنین عدم توانایی برای خودداری در بیان انگیزه ها و احساساتتان. هنگامی که این عدم کنترل بسیار شدید باشد، ممکن است باعث سومصرف مواد مخدر، اختلال خوردن، قمار، خرید بی دلیل و … ایجاد شود.

هدف طرحواره درمانی چیست و شامل چه چیز هایی می شود؟

هدف از طرحواره درمانی از بین بردن طرحواره ها نیست. بلکه هدف این است که به شما کمک شود تا بتوانید نیازهای اصلی خود را با بهبود سلامت سبک مقابله شما به روشی درست برآورده کنید تا طرحواره های شما به تعداد و شدت کمتری تحریک شوند بنابراین بتوانید سریعتر بهبود یابید.

مرحله 1: ارزیابی و آموزش

این مرحله که مرحله ای کوتاه است و شامل چند جلسه مشاوره فردی می­باشد به طور کلی بر موارد زیر تمرکز دارد:

• آموزش در مورد مدل طرحواره درمانی. در این مورد درمانگر به مراجعه کننده توضیح می دهد مدل و روش او برای طرحواره درمانی چیست.
• ارزیابی طرحواره ها و سبک های مقابله ای از طریق مصاحبه ، اطلاعات موجود و تکنیک های احساسی.
• امتیازدهی و تفسیر نتایج اطلاعات بدست آمده در مورد انواع مختلف طرحواره های مراجعه کننده.
• فعال سازی طرحواره ها با استفاده از تکنیک های احساسی مثلا تصور و خیال.
• توجه به اینکه این طرحواره ها در طول مدت درمان فردی خود را چگونه نشان می­دهند.

مرحله 2: طرحواره درمانی

این روش یک روش درمانی بلند مدت و عمیق برای مشکلات مزمن عاطفی و رابطه ای و همچنین مشکلات شخصیتی است. این مرحله طولانی است و به صورت هفتگی باید به مشاور مراجعه کنید. همانطور که قبلاً ذکر شد، طرحواره درمانی از استراتژیهای مختلفی برای کمک به تغییر استفاده می کند. این که استراتژی طرحواره درمانی چیست بستگی به درمانگر و همچنین مراجعه کننده دارد.

• تکنیک های شناختی: پرداختن به خاطرات مرتبط با طرحواره ، نکات مثبت و منفی طرحواره ها و سبک های مقابله ای، گفتگوهای مرتبط با طرحواره و فلش کارت ها.
• تکنیک های متمرکز بر احساسات: تغییر احساسات از طریق خیال و تصور، بازی کردن نقش های مختلف و تکنیک دو صندلی.
• رابطه درمانی: رویارویی با احساسات، تجزیه و تحلیل طرحواره ها هنگامی که در جلسات تحریک می­شوند
• تکنیک های رفتاری: تمارین رفتاری، آموزش مهارت های خاص و قرار گرفتن در معرض موقعیت های خاص برای غلبه بر اجتناب از محرک ها و موقعیت هایی که مرتبط با طرحواره هستند.

دل کلینیک همچنین مشاوران مجربی را دارد که با رویکرد طرحواره درمانی به درمان مراجعان کمک می­کنند و باعث می­شوند بتوانید احساسات و طرحواره های خود را کنترل کنید و در نتیجه بتوانید زندگی بهتر و راحت تری داشته باشید.