اختلال دو قطبی یا افسردگی شیدایی یکی از اختلال های شایع روانشناسی است که توضیح آن را در مقاله دیگری با نام اختلال دو قطبی چیست؟ داده ایم. یکی از مهمترین سوالاتی که در حوزه روان پزشکی و روان درمانی مطرح می شود این است که آیا درمان اختلال دو قطبی بدون دارو وجود امکان پذیر است؟ نکته بسیار مهمی که وجود دارد این است که اغلب مشکلات روانی به صورت قطعی درمان نمی شوند و منظور از درمان آن ها، کاهش علائم و نشانه های عود بیماری و اختلالات روانی است.

بنابراین فریب تبلیغاتی که به شما وعده درمان قطعی و بسیار سریع اختلال دو قطبی و سایر بیماری های روانی را می دهند نخورید و سعی کنید در یک پروسه منطقی و منظم برای کاهش علائم بیماری تلاش کنید. در ادامه با ما همراه باشید تا بهترین روش های درمان اختلال دو قطبی بدون دارو را معرفی کنیم.

درمان اختلال دو قطبی

در اختلال دو قطبی فرد دارای دو حالت غیر نرمال از انرژی فروان و کسالت و بی حوصلگی است. دوره انرژی در افراد مبتلا به اختلال دو قطبی همان قدر خطرناک و نامطلوب تلقی می شود که دوره افسردگی، کسالت و کاهش انرژی حائز خطر می باشد. برای درمان این اختلال روش های مختلفی وجود دارد که عموما در دو دسته روش های دارویی درمان اختلال دو قطبی و روش های غیردارویی درمان اختلال دو قطبی دسته بندی می شوند.

استفاده از مجموعه روش های فوق (درمان های دارویی و درمان های غیردارویی) نتایج بهتر، مطلوب تر و موفق تری را به دنبال خواهد داشت. کسانی که سطح هوشیاری بالایی نسبت به خلق و خوی خود در این دوره به دست آورده اند قادر خواهند بود بدون استفاده از دارو و تنها با استفاده از روش های غیردارویی به عوامل تحریک کننده غلبه کرده و مسیر درمان را به خوبی طی کنند. البته این اشخاص ممکن است به صورت دوره ای و البته به صورت محدود ناچار شوند به روش های دارویی روی آورند.

عوامل موثر در درمان اختلال دو قطبی بدون دارو

برای اینکه فرد بیمار بتواند مسیر درمانی را به خوبی سپری کند تنها به انرژی و انگیزه نیاز ندارد بلکه لازم است تا محیط اطراف او نیز تغییرات خاصی را بپذیرد. این محیط می تواند شامل محل زندگی، محل کار و حتی جمع دوستان و آشنایان باشد با این حال مهمترین و اصلی ترین مسئله ای که باید در روند درمانی مورد توجه واقع شود وضعیت خانوادگی و درک وضعیت بیمار است.

بنابراین محل سکونت شخص، محل کار و حتی دوستان و آشنایان بیمار هرگز نمی توانند به اندازه خانواده وی در بهبود خلق و خو و کاهش نشانه های اختلال دو قطبی موثر واقع شوند. ما در ادامه این مقاله بهترین روش های غیر دارویی برای درمان اختلال دو قطبی را بیان کرده و هر کدام را به صورت جداگانه تشریح کرده ایم. این موارد را در ادامه بیان می کنیم.

روش های درمان اختلال دو قطبی بدون دارو

اختلال دو قطبی قابل درمان است و اقدام زودهنگام در مقابل آن باعث می شود که پروسه درمان آن راحت تر باشد. بهترین درمان اختلال دو قطبی مراجعه به موقع به یک مشاور روانشناس خوب است هرچند که اقدامات دیگری هست که می تواند به درمان اختلال دو قطبی کمک کند. مواردی که می توانند به درمان اختلال دو قطبی کمک کنند عبارتند از:

• تنظیم الگوی مناسب خواب
• کاهش مصرف محرک ها و کافئین
• تنظیم میزان فعالیت های روزانه
• اجتناب از تغییرات عمده در زندگی
• اجتناب از فعالیت های تنش زا و رقابتی
• مصرف دارو در صورت نیاز
• ترسیم نمودار خلق و خو

تنظیم الگوی مناسب خواب

همه ما انسان ها نیاز داریم تا یک الگوی مناسب برای خواب شبانگاهی و مدت زمان اندکی برای استراحت نیم روزی داشته باشیم. این زمان برای استراحت کردن و افزایش انرژی از دست رفته در طول روز و ذخیره انرژی برای روز بعد و فعالیت های کاری و غیر کاری بسیار موثر است. کسانی که به اختلال دو قطبی دچار هستند علاقه زیادی به شب زنده داری یا سحر خیزی های افراطی دارند این در حالیست که باید مدت زمان مناسبی را به خواب اختصاص دهند.

بهتر است برای جلوگیری از بی خوابی، مواد غذایی خواب آور را در ساعات مناسب (ساعات اولیه شب) مصرف کنند و از هرچیزی که ممکن است الگوی خواب آن ها را برهم بریزد اجتناب نمایند. بنابراین این افراد باید از فعالیت هایی که الگوی خواب را بر هم می زنند پرهیز کنند؛ به عنوان مثال هرگز نباید شغل پرستاری را انتخاب نمایند.

کاهش مصرف محرک ها و کافئین ها

این گزینه از دو جهت به بهبود وضعیت بیمار کمک می کند؛ اول اینکه باعث می شود الگوی خواب بیمار حفظ شده و رعایت گردد دوم اینکه از واکنش های تحریک پذیر تا میزان زیادی جلوگیری می کند. کاهش مصرف محرک ها و کافئین باعث می شود تا بیمار در زمان مناسب و درست زمانی که بدن او به خواب و استراحت نیاز دارد برای خواب آماده شود و دوره خواب مناسبی را در طول شبانه روز تجربه کند. رعایت این مورد بخصوص برای زمانی که بیمار در دوره سرخوشی و انرژی فراوان قرار دارد بسیار حائز اهمیت می باشد.

تنظیم میزان فعالیت های روزانه

فردی که به اختلال دو قطبی مبتلاست باید میزان متعادلی از فعالیت های روزانه را بپذیرد. به همین علت این اشخاص نباید کارهایی که به شدت طاقت فرسا می باشند را انجام دهند. به عنوان مثال زنی که دچار اختلال دو قطبی است باید در زمینه فرزند داری مورد حمایت واقع شود.

همچنین اشخاصی که دچار اختلال دو قطبی هستند به هیچ وجه نباید بیرون از منزل مشغول کارهای طاقت فرسا همانند کارهای یدی و ساختمانی شوند. نکته بسیار مهمی که باید در این زمینه مورد توجه قرار گیرد این است که هرگز به معنای جلوگیری از کارهای طاقت فرسا، زمینه بیکاری افراد مبتلا به اختلال دو قطبی را فراهم نکنید چرا که بیکاری به شدت با افزایش علائم اختلالات روانی همراه است.

اجتناب از تغییرات عمده در زندگی

تغییراتی همانند ازدواج کردن، مهاجرت کردن، بچه دار شدن و مواردی از این قبیل با واکنش های هیجانی همراه هستند. افرادی که مبتلا به اختلال دو قطبی می باشند به هیچ وجه نباید تا پایان دوره درمان و کاهش شدید علائم بیماری به دنبال تغییرات عمده در زندگی خود باشند.

حتی اگر از لحاظ عاطفی احساس می کنید ممکن است در حال عاشق شدن باشید باید آن را کنترل کنید تا زمانی که دوره درمان شما پایان یابد و به یک دسته از رفتارهای نرمال برای یک دوره طولانی پایبند باشید در غیر این صورت و با ابراز احساسات، احتمال شکست شما در دوره ارتباط های عاشقانه افزایش خواهد یافت.

اجتناب از فعالیت های تنش زا و رقابتی

هر گونه فعالیتی که به عنوان یک فعالیت تنش زا یا رقابتی محسوب می شود در دوره درمان ممنوع است. به عنوان مثال می توان به شرکت در آزمون سراسری یا فعالیت های اقتصادی در بورس و امثال آن ها اشاره کرد. شما تا پایان دوره درمان و حتی پس از آن به هیچ وجه نباید درگیر چنین مسائلی شوید.

هیچ چیزی به اندازه فعالیت های تنش زا، استرس زا و رقابتی نمی تواند در تحریک فرد مبتلا به اختلال دو قطبی موثر باشد. بنابراین بهتر است در این مدت اصلا به فکر ترفیع درجه، ارتقای شغلی، شرکت در مسابقات یا حتی تماشای فوتبال تیم مورد علاقه خود نباشید.

مصرف دارو در صورت نیاز

دقت کنید که در دوره درمان اختلال دو قطبی بدون دارو ممکن است نیاز به تجویز دارو نمایان گردد. اگر میزان افکار و حالات تحریک پذیر بسیار گسترش یافته باشند پزشک ناگزیر خواهد بود تا برای شما داروهای خاصی را تجویز کند.

البته در دوره درمان های خانگی یا همان درمان اختلالات دو قطبی بدون دارو، تجویز این داروها به صورت محدود و فقط برای یک دوره کوتاه مدت صورت می گیرد و به هیچ وجه جنبه دائمی ندارند با این حال اگر نسبت به این گزینه بی تفاوت باشید ممکن است نتوانید نتایج قابل قبولی از دوره درمان به دست آورید چرا که همه روان پزشکان و روان کاوان در این خصوص که درمان اختلال دو قطبی نیازمند تجویز دارو و درمان های خانگی می باشد اتفاق نظر ندارد بنابراین برای دریافت نتایج بهتر باید نسبت به هر دو گزینه توجه خاصی داشته باشید.

ترسیم نمودار خلق و خو

بسیاری از بیماران نسبت به این گزینه بی تفاوت هستند این درحالیست که تحقیقات نشان داده است که ترسیم این نمودار در گذر زمان تاثیر بیشتری در مقایسه با گزینه های قبل در رویه بهبود بیمار دارد. در این نمودار باید برای حالات خود یک عدد خاصی را در نظر بگیرید. به عنوان مثال برای حالات طبیعی عدد صفر، برای حالات افسردگی و کاهش انرژی عدد یک و برای احساس سرخوشی هم عدد دو را در نظر بگیرید. سپس برنامه روزانه خود را به تمام روزهای هفته و سپس به صبح، ظهر، عصر و شب اختصاص دهید. اکنون در هر کدام از روزهای هفته و در هر کدام از ساعات مورد نظر یک عدد مشخص را درج نمایید که حالات شما را نشان دهد.

با این نمودار بعد از یک مدت به خوبی می توانید زمان های خاصی که با کاهش انرژی، افزایش میزان سرخوشی و حالات طبیعی روبرو هستید را مشخص نمایید. این نمودار سطح هوشیاری شما را نسبت به روحیات شما در ساعات مشخص و در روزهای هفته نشان می دهد. به عنوان مثال ممکن است در یک روز که مهمان داشته اید با حالت افسردگی مواجه شده باشید و این امر در روزهای مشابه اتفاق افتاده باشد. این امر نشان می دهد که مهمان مورد نظر تاثیر زیادی در تحلیل انرژی شما دارد و باید مراقب ارتباط خود با این شخص باشید.

مشاوره برای درمان اختلال دو قطبی

اختلال دو قطبی مانند بسیاری دیگر از اختلال های روانشناسی قابل درمان است. بنابراین نیاز است که به موقع برای درمان آن اقدام شود زیرا همانطور که گفته شد هرچه سریع تر برای درمان اختلال دو قطبی اقدام شود به همان نسبت راحت تر، کم هزینه تر و بی دردسر تر پروسه درمان طی می شود و همچنین این اختلال کمتر بر روی فعالیت های روزمره تاثیر می گذارد. بنابراین پیشنهاد ما همواره مراجعه به یک مرکز روانشناسی معتبر است.