یکی از عجیب ترین اختلالاتی که در روح و روان برخی از افراد رخ می دهد افسردگی فصلی نام دارد. همانطور که از نام این نوع افسردگی پیداست وابسته به برخی از فصول سال است و در افراد مبتلا، در فصول معینی و با علائم مشخصی رخ می دهد. در مقالات زیادی راجع به انواع افسردگی ها توضیح دادیم. از نمونه این مقالات می توان به درمان افسردگی در زنان متاهل و چگونه افسرده شویم اشاره کرد. در این مقاله می خواهیم به بررسی این موضوع بپردازیم که افسردگی فصلی طبق تحقیقات روان شناسی و روان پزشکی دقیقا به چه نوع اختلالی گفته می شود و اینکه علت وقوع آن چیست و چگونه می توان با آن مقابله کرد. پیشنهاد می دهیم با مطالعه این مقاله ما را همراهی کنید.

افسردگی فصلی چیست؟

افسردگی فصلی یا همان اختلال عاطفی فصلی (Seasonal affective disorder) که اختصارا SAD نامیده می‌شود نوعی افسردگی و اختلال عاطفی مرتبط با تغییر فصل است‌ که در برخی از افراد رخ می دهد و در موارد حاد با شدت بسیار زیادی روی زندگی شخص تاثیر می گذارد. اختلالات ناشی از تغییر فصل در اغلب افراد جامعه مشاهده می شود اما در اغلب اوقات این اختلالات به قدری بارز و مشهود نمی باشند که روی زندگی شخص تاثیر واقعی بگذارند اما برخی از افراد هم شدیدترین علائم مرتبط با افسردگی فصلی را تجربه می کنند.

علائم اختلال عاطفی مرتبط با تغییر فصل کدامند؟

علائم این نوع از افسردگی برای کسانی که در نیمه اول سال به آن مبتلا می شوند با کسانی که در نیمه دوم این اختلال را تجربه می کنند متفاوت است. اغلب افرادی که از اختلال عاطفی فصلی رنج می برند این مسئله را در فصل پاییز و زمستان تجربه می کنند. دقیق ترین زمان وقوع آن هم اواخر پاییز و اوایل زمستان است. نوع دیگر این افسردگی در روزهای گرم بهار آغاز شده و تا تابستان ادامه پیدا می کند اما علائم آن ها بایکدیگر متفاوت است.

علائم افسردگی فصلی در فصل پاییز و زمستان عبارت است از احساس خواب زیاد و تمایل به مصرف غذاهای پرکالری و بخصوص کربوهیدرات ها، افزایش وزن و کاهش شدید سطح انرژی به همراه افسردگی!

علائم افسردگی فصلی در فصل بهار و تابستان عبارت است از احساس بی خوابی، کاهش میل به غذاها و کاهش وزن، افزایش استرس و بی قراری که به افسردگی در فصل پاییز و زمستان منجر می شود.

علاوه بر این موارد برخی از علائم در تمام گروه ها یکسان می باشد. به عنوان مثل می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• عدم علاقه به انجام کارهایی که قبلا اشتیاق زیادی به انجام آن ها داشتید.
• اختلالات خواب که خود را به صورت های مختلفی نشان می دهد و ممکن است شامل کابوس دیدن، خواب های نامنظم و نامفهوم، خواب و بیداری، احساس خواب آلودگی بدون توانایی خوابیدن، عدم احساس خواب در زمان های مناسب و … باشد.
• عدم تمرکز
• احساس ناامیدی
• احساس گناه
• احساس پوچی
• فکر کردن به مسائل خطرناکی مانند مصرف مواد، مصرف الکل و خودکشی

علل وقوع این نوع افسردگی کدامند؟

از دیدگاه علم پزشکی و روان پزشکی می توان علل اصلی وقوع افسردگی فصلی را شامل موارد ذیل دانست:

1. تغییر ساعت زیستی بدن: بدن انسان دارای یک ساعت طبیعی است و با توجه به اوقات شبانه روز خود را تنظیم می کند اما با تغییر فصل ها این ساعت تا حدی دچار اختلال شده و با ایجاد مشکلاتی همراه است. این مشکلات بخصوص برای کسانی که دارای وسواس زیاد، برنامه ریزی های پیچیده، زندگی دقیق و منظم هستند با شدت بیشتری همراه است.
2. کاهش سروتونین بدن: نور آفتاب باعث تولید بسیاری از ویتامین ها و مواد مورد نیاز در داخل بدن می گردد اما در فصل زمستان و بخصوص در نواحی سردسیر که به شدت از نور آفتاب محروم می شوند کاهش سروتونین باعث افزایش هورمون افسردگی می شود.
3. اختلال در سطح ملاتونین بدن: ایجاد اختلال در ملاتونین باعث می شود تا خواب انسان بهم ریخته و از نظم خود خارج شود. انسان هایی که خواب مناسب و راحتی ندارند دچار مشکلات فراوانی می شوند که از جمله آن ها اختلالات عاطفی است.

علاوه بر این موارد برخی دیگر از عوامل ایجاد کننده افسردگی فصلی نیز کشف شده اند که شامل موارد ذیل هستند:

1. سابقه خانوادگی: متاسفانه بسیاری از اختلالات روانی و عاطفی برگرفته از سوابق خانوادگی هستند. اگر یکی از اعضای خانواده به افسردگی فصلی دچار است احتمال اینکه یکی دیگر از اعضای خانواده یا یکی از نوادگان او به این اختلال دچار شود بسیار زیاد خواهد بود.
2. ابتلاء اختلال دو قطبی: اختلال دو قطبی یکی از سخت ترین و آزاردهنده ترین مسائلی است که برخی از افراد با آن دست و پنجه نرم می کنند. این افراد در یک دوره احساس سرخوشی بسیار زیادی دارند و در یک دوره نیز به شدت دچار افسردگی می شوند و هیچ کنترلی بر روی این احساسات ندارند. این افراد بیش از دیگران دچار اختلال عاطفی فصلی می شوند.
3. زندگی در مناطق سردسیر و دور از استوا: همانطور که گفتیم عدم دریافت نور خورشید یا عدم دریافت این منبع انرژی به میزان کافی باعث ایجاد اختلالاتی در بدن می شود که یکی از این اختلالات، افسردگی فصلی می باشد.

روش های درمان افسردگی فصلی کدامند؟

همچنان یک روش قطعی برای درمان افسردگی وجود ندارد با این حال برخی از روش هایی که در علم روان شناسی و روان پزشکی مورد اشاره واقع شده اند تا حد بسیار زیادی در کاهش علائم افسردگی فصلی موثر هستند. این روش ها عبارتند از:

نور درمانی: در نور درمانی که به عنوان فتوتراپی هم شناخته می‌شود، فرد مبتلا به افسردگی فصلی در فاصله‌ چند متری از یک جعبه‌ نوری می نشیند و در اولین ساعات پس از بیداری و در همان ابتدای روز در معرض تابش این نور قرار می گیرد که مشابه نور طبیعی خورشید عمل کرده و باعث بروز تغییراتی در مواد شیمیایی مغز می  شود و در نتیجه آن خلق و خوی فرد تغییر می کند. هرچند استفاده از این روش بسیار محدود است اما تاثیرات آن بسیار جدی و موثر می باشد.

دارو درمانی: در برخی از موارد از داروهای ضدافسردگی برای درمان این اختلال استفاده می شود. از داروهای ضد افسردگی رایج در دنیای امروز می‌توان به بوپروپیون (bupropion) اشاره کرد که از بروز علائم افسردگی بخصوص در افرادی که سابقه اختلال عاطفی فصلی دارند تا حد بسیار زیادی جلوگیری خواهد کرد.

روان درمانی: روش نهایی برای درمان افسردگی فصلی یا کاهش علائم آن، روان درمانی نام دارد. برای این روش درمانی نیاز به صحبت کردن با روان شناس یا مشاور دارید. روان درمانی شامل روش های آموزشی برای مقابله با استرس و تنش یا احساس ناخوشایند ناشی از افسردگی، مدیریت افکار، گوش دادن به موسیقی های انگیزشی، دور شدن از آهنگ ها و موقعیت هایی که باعث تشدید افسردگی می شوند و مواردی از این قبیل می باشد.

روش های خانگی و طبیعی برای درمان افسردگی فصلی

در اغلب موارد و در اغلب افراد افسردگی فصلی را می توان با روش های خانگی مدیریت کرده و سپس آن را درمان کرد. این روش های درمان طبیعی افسردگی عبارتند از:

• افزایش نور و روشنایی داخل خانه: اگر تاکنون پرده های خانه را کنار نزده اید از این به بعد پرده ها را کنار زده و خانه را غرق در نور کنید. نور یکی از مهمترین و اصلی ترین عوامل افزایش سطح انرژی در بدن است.
• فعالیت خود را بالا ببرید: بسیاری از افراد به علت عدم فعالیت دچار مشکلات و اختلالات عاطفی می شود. هر روز زمانی را به تمیز کردن خانه، آشپزی، پختن کیک و شیرینی و از همه مهمتر به ورزش کردن اختصاص دهید. محیط باشگاه ها یکی از بهترین محیط های موجود برای افزایش سطح انرژی است.
• از خانه بیرون بروید: ساعاتی از روز را به پیاده روی و خیابان گردی اختصاص دهید. این فعالیت را با فعالیت های ورزشی اشتباه نگیرید. سعی کنید در ساعاتی از روز بیرون بروید که بتوانید نور آفتاب را دریافت کنید. با همین روش های ساده نیز می توانید سطح انرژی خود را به شدت بالا ببرید.