یکی از مهم ترین انواع هوش که نقش مهمی در رشد و پیشرفت کودکان ایفا می کند هوش هیجانی است. به عنوان یک پدر و مادر وظیفه والدین این است که درباره این موضوع کسب آگاهی و دانش کنند تا بتوانند برای شکوفایی بهتر کودک خود قدم مثبتی بردارند. از طرفی نداشتن آگاهی در این زمینه می تواند برای کودک آسیب زا باشد. مقاله ای پیش روی شما قرار دارد که قصد داریم در آن درباره هوش هیجانی و راهکارهای افزایش آن در کودکان اشاره کنیم.

هوش هیجانی یا عاطفی (EQ) چیست؟

هوش هیجانی به قدرت افراد در شناخت و کنترل احساست درونی خود و دیگران می گویند. این تعریف زمانی تکمیل می شود که بگوییم این توانایی برای گرفتن تصمیمات بهتر، تفکر خلاقانه و ایجاد انگیزه به خود و دیگران مورد استفاده قرار می گیرد.

انواع بروز هوش هیجانی در کودکان

بروز هوش هیجانی و افزایش هوش هیجانی در کودکان به 5 صورت اتفاق می افتد:

1. خودآگاهی : خودآگاهی در کودکان به این معنی است که می دانند اکنون در این لحظه چه احساسی دارند و می توانند آن احساسات را بروز دهند. آن ها می فهمند که این بروز احساسات قرار است روی دیگران چه تاثیری بگذارد.
2. خودکنترلی: کودکی که هوش هیجانی خوبی داشته باشد قادر به کنترل احساسات خود است. او همچنین می تواند حدس بزند که اگر یک رفتار ناگهانی بر اساس احساسات از خود بروز دهد پس از آن چه رخ خواهد داد.
3. انگیزه: کودک دوست دارد به اهداف خود دست پیدا کند حتی اگر در طول مسیر احساس ناخوشایندی داشته باشد.
4. همدلی: کودکی که هوش هیجانی و عاطفی بالایی دارد قادر است احساسات دیگران را بفهمد و می تواند آن ها را درک کرده و با آن ها همدلی نماید. 
5. مهارت های اجتماعی: کودک می فهمد چه رفتارهایی دیگران را رنج می دهد و چه رفتارهایی آن ها را خوشحال می کند پس می تواند روابط خود با دیگران را کنترل کند.

چرا باید هوش هیجانی را بالا برد

بالا رفتن هوش هیجانی باعث ایجاد شناخت بهتر احساسات و هیجانات می شود. علاوه بر این هوش هیجانی بالا به کودک کمک می کند که هیجانات خود را کنترل و تنظیم کند. از دیگر مزایای بالا رفتن هوش هیجانی این است که کودک می تواند دیگران را بهتر درک کند و بفهمد و این موضوع باعث می شود.

کودکی که هوش هیجانی بالایی داشته باشد می تواند با درک صحیح از احساسات خود در مواقع سخت و نا امیدکننده خود را بازیابی کند. از مهم ترین ویژگی های کودکان با هوش هیجانی بالا این است که انسان هایی اجتماعی خواهند شد و می توانند احساساتشان را ابراز کنند.

در نگاهی دیگر باید گفت که هوش هیجانی بالا می تواند باعث بالا رفتن ضریب هوشی شود. معمولا کودکانی که هوش هیجانی بالاتری دارند می توانند به خواسته هایشان برسند تا آنجا که می گویند بالا بودن هوش هیجانی در کودکی می تواند باعث بالا رفتن احتمال موفقیت کاری در بزرگسالی شود. ارتباط اجتماعی بهتر و برخورداری از سلامت روانی از دیگر فواید بالا بودن هوش هیجانی در کودکان است.

راهکارهای افزایش هوش هیجانی

اهمیت مسئله هوش هیجانی باعث شده است که پژوهشگران به فکر راهکارهایی برای افزایش این هوش باشند. در ادامه برخی از نتایج تحقیقات آن ها را برایتان ذکر خواهیم کرد.

نامگذاری روی احساسات کودک

کودک باید بتواند احساسات خود را بشناسد. همه ما از لغات محدودی برای بیان احساسات خود استفاده می کنیم اما حقیقت این است که استفاده از دایره لغات وسیع تر می تواند باعث بیان بهتر احساسات می شود. سعی کنید وقتی کودکان در حال تجربه یک احساس “مثلا خشم” است آن را نامگذاری کنید. اگر او در حال خندیدن است می توانید از او بپرسید ایا اکنون احساس خوشحالی داری؟ یا اگر با دوست خود قهر کرده به او بگویید آیا اکنون احساس ناراحتی داری؟

همدلی کردن با کودک

درک کردن کودک و همدلی نمودن با او کاری ضروری و مهم است و به افزایش هوش هیجانی کودکان کمک می کند. شاید خیلی اوقات نتوانیم بفهمیم او چرا عصبانی و ناراحت است. به کودک نشان دهید که احساسات او برایتان دارای اهمیت است و می توانید او را درک کنید.

برای مثال اگر کودکتان به خاطر این که او را از کاری منع کردید در حال گریه کردن است به او بگویید که ناراحتی او را درک می کنید اما انجام آن کار برای او مضر و اشتباه است و اگر شما هم جای او بودید همینقدر ناراحت می شدید. این کار کمک می کند که کودک متوجه درک شدن احساساتش از سوی شما بشود.

یاد دادن شیوه درست ابراز احساسات

این که به کودکتان یاد بدهید که چطور باید ابراز احساسات کند بسیار دارای اهمیت است. کودکتان باید متوجه شود که برای این که هر احساسی را نشان بدهد راه های قبول شده ای وجود دارد. اگر عصبانی است نباید وسایل را به این طرف و آن طرف پرت کند و می تواند ابتدا با کشیدن چند نفس عمیق خود را آرام کند سپس شروع به حرف زدن درباره علت عصبانیت خود کند. اگر می خواهید این رفتارها در کودک شما نهادینه شود باید خودتان هم جلوی چشم او این رفتارها را انجام دهید.

یاد دادن چگونگی سازش با احساسات

این که کودک یاد بگیرد چگونه با هیجانات و احساسات خود کنار بیاید باعث بالا رفتن هوش هیجانی کودک می شود. بعد از این که کودک فهمید در این لحظه چه احساسی دارد حال نوبت آن می رسد که یاد بگیرد چگونه آن احساس را کنترل کند.

یاد دادن حل مسئله به کودک

هر احساسی دارای پیامی برای ماست. این که کودک یاد بگیرد نباید حتما به احساسات خود واکنش آنی نشان دهد و کاری انجام دهد حائز اهمیت است. کودک باید یاد بگیرد اول خود را آرام کند و بعد از این که فشار احساسات کم شد تصمیم بگیرد چه کاری انجام دهد. این موضوع مستقیما باعث افزایش هوش هیجانی در کودک می شود

بعضی اوقات کودکان خودشان می توانند بدون کمک گرفتن از دیگران مسائل خود را حل کنند و گاهی لازم است دیگران به آن ها کمک کنند تا از پس مشکلات برایند. مثلا از او بخواهید درباره احساساتش با دوستش صحبت کند. از آنجایی که کودک نیاز دارد احساساتش را بیان کند خانواده باید به بیان این احساسات توسط او کمک نماید.   

استفاده از بازی ها

یکی از راه های مهم و تاثیرگذار در این که هوش هیجانی کودک بالا برود این است که از بازی ها در این رابطه بهره ببرید. مثلا اگر احساس می کنید کودکتان خیلی به شما می چسبد در حالی که باید ساعات بیشتری را پیش پدرش باشد می توانید این کار را با یک بازی انجام دهید. اینچنین می توانید نگرانی های سرکوب شده او را نسبت به دوری از مادر بر طرف کنید.

بازی های مخصوصی برای تقویت هوش هیجانی در کودکان وجود دارد که می توانید با کمک گرفتن از کتاب های روانشناسی کودک آن ها را آموزش ببینید و با کودکتان به بازی بپردازید. به طور کل اغلب این بازی ها به  بیان احساسات کودک می پردازند تا از این طریق هوش هیجانی او را تقویت کنند.

تربیت روح و جسم کودک نیازمند افزایش آگاهی، دانایی و شناخت والدین نسبت به کودکشان است. مسائلی که در دوران کودکی در کودکان نهادینه می شوند می توانند تا آخرین لحظات عمر همراه آنان باشند و از این جهت اهمیت دادن به آن ها یک موضوع حیاتی است.