این روز ها راه های افزایش مهارت سخنوری را زیاد می شنویم اما کم می شنویم که برای شنونده خوب بودن چه باید کرد. شاید برای شما جالب باشد که بدانید گوش دادن هم یک مهارت است. این به این معنی است که مهارت گوش دادن را می توان کسب کرد. شاید تا به حال با شخصی برخورد کرده اید که احساس می کنید برای حرف های شما گوش شنوا دارد، با این شخص می توانید تا مدت ها حرف بزنید و از حرف زدن هم خسته نشوید. در صورتی که ممکن است با شخص دیگری اصلا تمایلی هم به صحبت کردن نداشته باشید. پس شما هم می توانید با تقویت مهارت گوش دادن خوب، به یک گوش شنوا برای اطرافیان تبدیل شوید. این موضوع برای خود شما هم خوب است و باعث می شود میزان اثربخشی کاری شما بالا برود.(اگر فکر می کنید که مهارت گوش دادن برای شما سودی ندارد و شنونده خوب بودن فقط برای اطرافیان شما خوب است حتما پاراگراف بعدی را مطالعه کنید.) اما راه حل تقویت مهارت گوش دادن چیست ؟ قطعا تقویت مهارت گوش دادن تنها با گوش دادن برآورده نمی شود. بلکه راه کار هایی برای تقویت مهارت گوش دادن وجود دارد که ما در این مقاله به 10 عدد از این راه کار ها اشاره می کنیم. با انجام دادن این ده قدم قطعا شما می توانید تاثیر آن را در هنگام حرف زدن و گوش دادن به حرف بقیه افراد متوجه شوید. شاید برای شما جالب باشد که بدانید تحقیقات نشان داده است که، ما بین نیمی از صحبت ها تا 75% از صحبت هایی که می شنویم را فراموش می کنیم.
آیا تقویت مهارت گوش دادن برای ما هم سودی دارد؟
بیایید برگردیم به دوران تحصیل تا موضوع واضح شود.(البته شاید هنوز محصل باشید که تقویت مهارت گوش دادن قطعا می تواند کمک بزرگی به شما بکند.) اگر دقت کنید سر کلاس درس که بودیم، گاهی اوقات هفته بعد که دوباره همان کلاس را داشتیم، ممکن بود استاد از ما بپرسد: “هفته پیش چه موضوعی را تدریس کردم” یا “چه کسی می تواند به صورت خلاصه درس جلسه پیش را بازگو کند” و خیلی کم پیش می آمد که یک نفر بتواند جواب این سوالات را به درستی بدهد. یا بعضی اوقات سر کلاس به ظاهر به درس گوش می دادیم اما در واقع در رویای خودمان سیر می کردیم و وقتی کسی از هم کلاسی های ما بعد از کلاس، سوالی حتی بدیهی از کلاس را می کرد ما نمی توانستیم به آن سوال جواب بدهیم. اما به واقع دلیل این موضوع چیست؟ این همان جاییست که مهارت گوش دادن به کمک ما می آید.
امروزه هم همین موضوع می تواند با رئیس، کارمندان، همسر و حتی مشتری ها پیش بیاید. شما نصفی از حرف های آن ها را یا نمی شنوید یا توجهی به آن نمی کنید. این موضوع برای طرف مقابل هم صدق می کند. به کلاسی مراجعه می کنید اما دائم درگیر این هستید که نکاتی را یاد داشت کنید که بعدا بتوانید آن را به خود یاد آوری کنید. پس اینجا به این موضوع پی می بریم که تقویت مهارت گوش دادن می تواند برای ما هم مفید واقع شود.
10 قدم برای تقویت مهارت گوش دادن
حال که متوجه شدیم چطور مهارت گوش دادن و یک شنونده خوب بودن می تواند به برای داشتن کارایی بهتری، سر کار، هنگام تحصیل، رابطه با دوستان و همسر و همچنین زمانی که می خواهیم فردی را تحت تاثیر خودمان قرار دهیم کمک کند وقت آن رسیده که برای شما این 10 قدم را لیست کنیم. با تمرین برای انجام دادن این 10 قدم می توانید مهارت گوش دادن خود را به طور قابل ملاحظه ای افزایش دهید.
قدم 1: در مقابل فردی که صحبت می کند بایستید و ارتباط چشمی با او داشته باشید.
قطعا این موضوع جذاب نیست که با کسی صحبت کنید که در حال چت کردن، تمیز کردن اتاق یا کار کردن با کامپیوتر می باشد. شما حس خوبی از فردی که همیشه وقتی با او صحبت می کنید به کار های شخصی اش می رسد ندارید و همینطور او هم نمی تواند مقدار زیادی روی حرف های شما تمرکز کند پس در واقع شنونده خوب بودن یک هنر و مهارت است. حتی ممکن است بر عکس وقتی با همچین فردی صحبت می کنید عصبی هم بشوید. برعکس این موضوع نیز صادق است. شما نباید هنگامی که کسی با شما حرف می زند به کار دیگری بپردازید.
گوش دادن ارتباط چشمی را تا جای ممکن حفظ کنید. این به این معنی نیست که شما نمی توانید با داد از یک اتاق دیگر با فرد مورد نظر صحبت کنید. بلکه به این معنی است که شما برای او احترام قائلید و زمانی که او حرف می زند شما توجهتان معطوف به اوست. این موضوع هر دو طرف را به صحبت کردن جذب می کند. برای تقویت مهارت تمام چیز هایی که ممکن است حواس شما را پرت کند، از جمله تلفن، کاغذ های یادداشتتان و کتابی که می خواندید را از خود دور کنید. این موضوع حس خوبی به فردی می دهد که با شما صحبت می کند.
قدم 2: مشتاق گوش دادن باشید اما افراط نکنید و مضطرب نشوید
حال که ارتباط چشمی را برقرار کردید خونسردی خودتان را حفظ کنید و آرام باشید. اینقدر سعی نکنید که خود را مشتاق نشان دهید یا چشم از چشم فرد مقابل بر ندارید، که رفتار شما مصنوعی بنظر برسد و مضطرب هم بنظر بیایید. آرام باشید و هر از چند گاهی هم به اطراف نگاه کنید. قطعا مشکلی ایجاد نمی کند. دقت کنید که مشتاق بودن به این معنی است که حواستان به معنای واقعی به فرد مقابل باشد و از نظر فکری واقعا حضور داشته باشید.
برای تقویت مهارت گوش دادن خود، بهتر است که سعی کنید صدا ها و نویز های اطراف خودتان را حذف کنید. با کمی تمرین کار سختی نیست، به آنها توجه نکنید. به افکار، احساسات خود، لهجه و یا نحوه حرف زدن خواننده توجه نکنید و نگذارید اینها حواس شما را پرت کند.
قدم 3: برای شنونده خوب بودن مغزتان را باز کنید
واقعا نیازی نیست فردی که حرف می زند را بلافاصله قضاوت کنید. نیاز به نتیجه گیری های دائمی نیست. اصلا خیلی اوقات کسی از شما نتیجه نمی خواهد و یا به این دلیل با شما حرف نمی زند که سریعا نتیجه ای بگیرید و یا در کل بحث به نتیجه ختم شود. اگر در ذهن خود گفتید “چه کار احمقانه ای کرده ای” حتی اگر این را به زبان هم نیاورید نشان می دهد شنونده خوبی نیستید.
دقت کنید فردی که با شما حرف می زند، در حقیقت دارد سعی می کند که افکار و احساسات خود را به شیوه ای بازگو کند. فردی که مهارت گوش دادن بالایی دارد، می داند که این حرف ها در واقع خود افکار و احساسات نیستند و شاید فرد اصلا نتواند افکار و احساسات خود را به درستی بازگو کند. پس شما نمی توانید تنها با شنیدن افکار و احساسات یک نفر او را قضاوت کنید. پس فقط گوش دهید.
دقت کنید که در این مرحله نیاز است به این موضوع هم توجه داشته باشید. هیچ گاه سخن طرف مقابل را تکمیل نکنید. شاید شما فردی باشید که خیلی سریع فکر می کند و یا فرد باهوشی باشید. اما این موضوع دلیل نمی شود تا وسط حرف طرف مقابل بپرید و حرف او را تکمیل کنید. اگر می خواهید فرد مقابل احساس راحتی بکند صبر کنید تا هرچقدر کند هم که شده او حرفش را بزند.
قدم 4: برای تقویت مهارت گوش دادن سعی کنید حرف های طرف مقابل را در ذهنتان تصویر کنید
ذهن شما معمولا به خودی خود حرف های طرف مقابل شما را تصویر می کند. این اتفاق خوبی است. باعث می شود که شما به درک درستی از حرف های طرف مقابل برسید پس سعی کنید که جلوی این کار را نگیرید. به جای این که به این فکر کنید که پاسخ او را چه بدهید، حرف های او را درک و تصویر کنید. پاسخ دادن برای وقتی است که نوبت صحبت کردن شما باشد. وقتی نوبت صحبت کردن فرد مقابل است به نوبت او احترام بگذارید. حتی اگر این صحبت ها حوصله شما را سر می برد ایرادی ندارد. به ارزش طرف مقابل فکر کنید. وقتی طرف مقابل برای شما فردی ارزشمند و قابل احترام است پس به حرف های او هم احترام بگذارید.
قدم 5: حرف طرف مقابل را قطع نکنید و راه حل ندهید
مشکلی که بیشتر هم در آقایان یافت می شود این است که حتما می خواهند برای هر مشکلی که طرف مقابل از آن صحبت می کند راهکار دهند. اما مهارت گوش دادن یعنی فقط گوش دادن. صحبت طرف مقابل را قطع نکنید چون او فکر می کند که برای او ارزش قائل نیستید و صحبت های او برای شما جذاب نیست، بلکه شما فقط به خودتان فکر می کنید و فردی خودشیفته بنظر می رسید. همینطور بنظر می رسد که حرف های او برای شما مهم نیست و یا شما زمانی برای او ندارید.
و اما یکی از بزرگ ترین مشکل ها که در پاراگراف بالا هم در ارتباط با آن صحبت شد، راه حل دادن است. برای تقویت مهارت گوش دادن نیاز است که شما در رابطه با مشکل صحبت بکنید. از زوایای مشکل بگویید اما راه حل ندهید. اگر کسی به دنبال راه حل شما باشد، از شما می خواهد که راه حل بگویید. اگر دیگر نمی توانید جلوی خودتان را بگیرید و اصلا آشوبی در دل شما به پا شده که راه حل مهم خودتان را به سمع و نظر فرد مقابل برسانید، حداقل از او بپرسید که “می خواهی راه حل یا ایده من را هم بشنوی ؟”
قدم 6: شنونده خوبی باشید و سوال را بعدا بپرسید
اگر چیزی را متوجه نیستید و یا سوالی دارید کمی صبر کنید تا کسی که دارد با شما صحبت می کند مکث کند یا حداقل موضوعی که راجع به آن صحبت می کند را به جایی برساند. توجه کنید که در این مورد هم قطع صحبت کسی که با شما حرف می زند ناخوش آیند است. پس شنونده خوب بودن نیاز به این دارد که صبور هم باشید.
قدم 7: سوالی که وسط بحث می پرسید مرتبط با موضوع باشد
مثلا فرض کنید یک نفر دارد از روز خود و بد بیاری هایی که آورده برای شما تعریف می کند. شما هم اینقدر برای طرف مقابلتان ارزش قائل هستید که سعی کرده اید هر 6 قدم بالا را انجام دهید. حالا او دارد تعریف می کند که متاسفانه تصادفی داشته و مجبور شده ماشین خود را به تعمیرگاه ببرد. فرض کنید او همینطور در حال تعریف موضوع است که شما در مورد این بپرسید که کدام تعمیرگاه برده، آیا کار آن تعمیر گاه خوب است یا نه. آن تعمیرگاه تا کی باز است و یا چرا او این تعمیرگاه را انتخاب کرده. قطعا این سوالات ربطی به موضوع ندارد و فردی که دارد با ذوق برای شما موضوعی را تعریف می کند را از تعریف موضوع خود سرد می کند. پس اگر می خواهید مهارت گوش دادن خود را تقویت کنید توجه کنید که برای شنونده خوب بودن اگر هم سوالی دارید این سوال بهتر است مرتبط با موضوع باشد و یا بعدا این سوال را بپرسید.
قدم 8: کفش های طرف مقابل را بپوشید
شاید برای شما جالب باشد که معنی پوشیدن کفش های طرف مقابل چیست و اصلا چه ربطی به تقویت مهارت گوش دادن دارد. این یک اصطلاح است یعنی سعی کنید خود را به جای کسی که صحبت می کند بگذارید. سعی کنید احساسات او را احساس کنید. اگر او بسیار ناراحت است سعی کنید متاسف باشید. اگر او ذوق دارد سعی کنید نشان دهید که از ذوق او ذوق دارید. اگر او خوشحال است برای او خوشحال باشید. این موضوع اصلا به این معنی نیست که سعی کنید بازیگر باشید. بلکه سعی کنید خودتان را به جای طرف مقابل بگذارید و ببینید اگر جای او بودید مثلا چقدر ناراحت می شدید. این موضوع هم به فهمتان به موضوع کمک می کند و هم کمک می کند تا حوصله تان سر نرود.
شاید الآن این پرسش را داشته باشید که این کار سختی نیست؟ بله خیلی سخت است اما می ارزد. باید انرژی و تمرکز زیادی برای این کار بگذارید اما مطمئن باشید که می ارزد. هم طرف مقابل از این نوع بازخورد شما حس خوبی می گیرد هم شما بهتر می توانید متوجه موضوع شده و آن را درک کنید. این قدم می تواند به اندازه تمام 7 قدم قبلی موثر باشد. به شرطی که انرژی کافی بگذارید.
قدم 9: مثل مجسمه نباشید
قطعا اگر با کسی حرف می زنید او به دنبال این است که با شما ارتباط برقرار کند. در غیر این صورت که می توانست با یک مجسمه هم حرف بزند. پس سعی کنید از خود ری اکشن یا عکس العمل نشان دهید. مثلا اگر او از ترس خود صحبت می کند و یک موقعیت ترسناک را بازگو می کند می توانید بگویید “وای! حتما خیلی ترسیده بودی” یا اگر از یک موقعیت دردناک می گوید می توانید بگویید
“آخی! چقدر سخت…” یا حداقل هر از چند گاهی برای او سری تکان دهید. این مورد با اینکه به نسبت هشت قدم قبلی تقریبا ساده است اما می تواند مهارت گوش دادن را به طور قابل ملاحظه ای تقویت کند، به این دلیل که به طرف مقابل می فهماند حواس شما با اوست و همینطور مشتاق هستید.
قدم 10: تمام حرف ها با کلمات منتقل نمی شوند
تا به حال با یک هوش مصنوعی صحبت کرده اید ؟ یا تا به حال یک ابزار الکترونیکی برای شما کتاب خوانده است؟ این ابزار ها مانند یک ربات فقط و فقط متنی را می خوانند. اما یک آدم احساسات دارد و کلمات را با احساسات بیان می کند. حتی بعضی اوقات مکث می کند و چیزی نمی گوید اما این مکث خود پیامی را منتقل می کند. گاهی اوقات می توان از صدای گوینده و نحوه صحبت او برداشت هایی داشت. مثلا اگر عزیزتان موضوعی را برای شما تعریف کند و بخندد نا خودآگاه احساس خوشحالی می کنید زیرا این خنده می تواند حاوی این پیام باشد که حال او خوب است. چه چیزی بهتر از این برای اینکه شما هم حس حال خوب را دریافت کنید. پس دقت کنید که به حرف هایی که زده نمی شود هم دقت کنید و شنونده خوب بودن حتی به معنی شنیدن حرف های نگفته است.
یک هفته تمرین تقویت مهارت گوش دادن انجام دهید
سعی کنید این هفته بعد از هر مکالمه ای، با خود مکالمه را دوره کنید. حتی بنویسید. این هفته فقط و فقط مهارت گوش دادن را تمرین کنید. ببینید در هر مکالمه ای تا چند قدم را توانسته اید پیش بروید و آیا واقعا دارید مهارت گوش دادن خود را تقویت می کنید؟ حتی بعد از مدتی کوتاه که مواردی که گفته شد را رعایت کردید می توانید از بقیه هم بازخورد بگیرید. از آنها بپرسید آیا شما شنونده خوبی هستید؟ از نظر آنها آیا مهارت گوش دادن شما تقویت شده است؟ وقتی آنها با شما صحبت می کنند چه چیزی توجه آنها را جلب می کند و یا آنها را اذیت می کند. از آنها بپرسید برای شنونده خوب بودن چه کاری از نظر آنها باید انجام دهید.
قطعا نکاتی که بالا گفته شد می تواند به شما برای تقویت مهارت گوش دادن کمک کند اما توجه به این موضوع را هم داشته باشید که نیاز به تمرین دارد. اگر احساس کردید که نمی توانید در خود تغییری به وجود بیاورید ایرادی ندارد باز هم تمرین و تمرین کنید و مطمئن باشید هم به مرور زمان مهارت گوش دادن بهتری خواهید داشت و هم به مرور زمان تمامی رابطه های شما به همین دلیل بهبود بخشیده خواهند شد. در نهایت اگر هنوز مشکلی برای شما بود روانشناسان ما در کلینیک روانشناسی دل واقع در نیاوران تهران منتظر شما هستند تا بتوانند به شما کمک کنند.
