آیا کودکان می توانند واقعا افسردگی بگیرند ؟به اشتباه این باور وجود دارد که این فقط بزرگسالان هستند که می توانند افسرده شوند. اما اینطور نیست. جواب این سوال که آیا کودکان هم می توانند واقعا افسردگی بگیرند بله است. افسردگی در کودکان هم ممکن است وجود داشته باشد و کودکان از خطر ابتلا به افسردگی به هیچ عنوان مصون نیستند. البته این به این معنی نیست که اگر کودک شما ناراحت بود یعنی افسرده است. افسردگی در دوران کودکی با تغییرات حالت های عادی و تغییرات عواطفی که کودکان به طور روزمره و در هنگام رشد با آن دست و پنجه نرم می کنند متفاوت است. صرف این که کودک غمگین به نظر می رسد لزوماً به این معنی نیست که افسردگی قابل توجهی دارد. اما اگر این غم و اندوه مداوم شود یا در فعالیت های عادی اجتماعی، در علایق و کار هایی که کودکتان قبلا دوست داشت، کار در مدرسه یا زندگی خانوادگی تداخل ایجاد کند، ممکن است به این معنی باشد که افسردگی دارند. بخاطر داشته باشید که گرچه افسردگی در کودکان یک بیماری جدی است، اما یک بیماری قابل درمان و قابل پیش­گیری می­باشد. پس اینکه ما علائم افسردگی در کودکان را بدانیم به ما کمک می کند تا متوجه شویم آیا کودکمان به افسردگی مبتلاست و سپس در صدد درمان آن بر بیاییم.

 البته در مورد افسردگی در بزرگسالان هم همه ما کار هایی را می کنیم تا افسرده شویم بنابراین پیشنهاد می شود که در مورد اینکه چه کار کنیم تا افسرده شویم مقاله ای که در مجله دل کلینیک نوشته شده را هم بخوانید.

علائم افسردگی در کودکان چیست؟

علائم افسردگی در کودکان بسیار متفاوت است. افسردگی در کودکان غالباً به سادگی تشخیص داده نمی شود و درمان نمی شود زیرا علائم آن به عنوان تغییرات عاطفی و روانی طبیعی تلقی می­شوند یا گاهی هم برعکس به اشتباه تصور می­شود که کودک دارای افسردگی است اما اینطور نیست. بسیاری از کودکان این موضوع را با غم و اندوه یا عدم روحیه و انگیزه مانند بزرگسالان افسرده نشان می دهند. به همین دلیل علائم اولیه افسردگی حول غم و اندوه، احساس ناامیدی و تغییرات دائم خلقی است. اما به صورت جزئی معمولا با دیدن چند تا از موارد زیر می­توان به افسردگی در کودکان شک کرد.

علائم افسردگی در کودکان عبارتند از:

• حساسیت زیاد یا عصبانیت
• کناره گیری و انزوای اجتماعی
• خستگی و انرژی کم
• مشکل در ارتباط با دیگران در مدرسه، خانواده و …
• تغییرات خلقی (مثلا لحظه ای بسیار شاد و لحظه دیگر بسیار ناراحتی را تجربه می­کنند.)
• عدم علاقه به چیز هایی که معمولا مورد علاقه کودک بود
• مشکلات فیزیکی و جسمی (مانند معده درد و سردرد) که با درمان های پزشکی معالجه نمی­شوند.
• حساسیت بیشتر و احساس طرد شدن
• مشکلات خواب (بی خوابی یا خواب بیش از حد)
• احساس دائمی غم و ناامیدی
• اختلال در تفکر
• گریه مداوم یا بیشتر از حالت عادی
• مشکل در تمرکز
• احساس گناه و عذاب وجدان(معمولا در هنگام طلاق رخ می دهد بنابراین مهم است که بدانیم بهترین سن کودک برای طلاق چیست)
• تغییرات در اشتها و مشکلات غذا خوردن ( اشتهای بسیار زیاد یا کم)
• افکار مرگ یا خودکشی

همه کودکان تمام این علائم را ندارند. در حقیقت، بیشتر آنها در زمان های مختلف و در موقعیت های مختلف علائم مختلفی را نشان می دهند و علائم افسردگی در کودکان ممکن است در هر کودکی متفاوت بروز کند. اگرچه برخی از کودکان مبتلا به افسردگی ممکن است در محیط های دارای چهارچوب خاص و مشخص مانند مدرسه به خوبی عمل کنند، اما اکثر کودکان مبتلا به افسردگی جدی در فعالیت های اجتماعی، عدم علاقه به مدرسه، عملکرد تحصیلی ضعیف تغییر محسوسی خواهند داشت. کودکان و به خصوص نوجوانان همچنین ممکن است در صورتی که در دسترس آنها باشد مصرف مواد مخدر یا الکل را شروع کنند، به خصوص اگر سن آنها بیش از 12 سال باشد.

اگرچه در جوانان زیر 12 سال نسبتاً نادر است، اما کودکان خردسال هم اقدام به خودکشی می کنند – و ممکن است هنگام ناراحتی یا عصبانیت این کار را به صورت ناخودآگاه و بسیار سریع انجام دهند. این آمار در میان دختران بیشتر است. دختران بیشتر اقدام به خودکشی می کنند، اما پسران در صورت اقدام به خودکشی، واقعاً خود را می کشند و معمولا اقدام های خشن تر و عجیب تری از خود نشان می­دهند. کودکانی که سابقه خانوادگی خشونت، سو مصرف الکل یا سو استفاده جسمی یا جنسی دارند، با علائم افسردگی در معرض خطر بیشتری برای خودکشی هستند و باید به صورت ویژه زیر نظر یک دکتر روانشناس خوب باشند.

چه کودکانی بیشتر در خطر افسردگی هستند؟

تا سه درصد از کودکان و هشت درصد از نوجوانان در ایالات متحده افسردگی دارند. این وضعیت در پسران زیر 10 سال بسیار شایعتر است. اما در سن 16 سالگی، در دختران شیوع افسردگی بیشتر است.

اختلال دو قطبی در نوجوانان بیشتر از کودکان خردسال است. اما اختلال دو قطبی در کودکان می تواند شدیدتر از بزرگسالان باشد. همچنین ممکن است با اختلال بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD) ، وسواس فکری (OCD) یا اختلال سلوک (CD) اتفاق بیفتد یا توسط آن پنهان شود.

چه عواملی باعث افسردگی در کودکان می شود؟

مانند بزرگسالان ، افسردگی در کودکان می تواند ناشی از چندین مورد باشد مثلا از موارد مربوط به سلامت جسمی، وقایعی که در طول زندگی اتفاق می­افتد، سابقه خانوادگی و ژنتیکی، محیط، روابط خانوادگی و… باشد. توجه داشته باشید که افسردگی نه فقط یک خلق و خوی گذرا است و نه یک شرایطی است که خود به خود بدون درمان مناسب از بین می رود. اما ممکن است شکل آن عوض شده و یا شدت بگیرد.

آیا می توان از افسردگی جلوگیری کرد؟

کودکانی که سابقه خانوادگی افسردگی دارند بیشتر در معرض خطر افسردگی قرار دارند. کودکانی که والدین مبتلا به افسردگی دارند، بیشتر در معرض خطر به افسردگی هستند تا کودکانی که والدین آنها به افسردگی مبتلا نیستند. کودکانی از خانواده هایی که در آنها مشکل زیاد، مشاجره و غیره وجود دارد و یا کودکان و نوجوانانی که از موادی مانند الکل و مواد مخدر استفاده می کنند، بیشتر در معرض خطر افسردگی قرار دارند.

درمان افسردگی در کودکان چگونه است؟

برای درمان کودکان مبتلا به افسردگی مانند بزرگسالان از درمان های متفاوت از جمله روان درمانی (مشاوره) و دارو استفاده می­شود. روان درمانگر کودک شما ممکن است ابتدا در صورت عدم پیشرفت چشمگیر با جلسات مشاوره، داروی ضد افسردگی را به عنوان گزینه جایگزین در نظر بگیرد. مطالعات تاکنون نشان داده است که ترکیبی از روان درمانی و دارو در درمان افسردگی بیشترین تأثیر را دارد.

ارزیابی سلامت روان می­تواند شامل مصاحبه با شما (والدین) و فرزندتان و هر آزمایش روانشناختی دیگری باشد که لازم است. حتی اطلاعاتی از معلمان، دوستان کودک و همکلاسی ها می تواند کمک کننده باشد برای این که متوجه شویم آیا کودک شما دچار افسردگی است و آیا واقعا تغییر قابل توجهی در او شکل پیدا کرده است.

هیچ آزمایش پزشکی یا روانی خاصی وجود ندارد که مستقیما بتواند به وضوح افسردگی را نشان دهد، اما ابزارهایی مانند پرسشنامه (هم برای کودک و هم برای والدین)، همراه با یک سری اطلاعات شخصی و جلسه های صحبت و مشاوره می توانند در کمک به تشخیص افسردگی در کودکان بسیار مفید باشند. بعضی اوقات هم جلسات درمانی و پرسشنامه ها می توانند نگرانی های دیگری را که منجر به افسردگی می شوند مانند ADHD ، اختلال های دیگر و OCD را کشف کنند.

بنابراین پیشنهاد می­شود کودکتان را از 11 سالگی، و هر سال حداقل یک بار نزد یک روانشناس ببرید تا مورد بررسی قرار بگیرد تا اگر مشکلی وجود داشت در سنین کمتر متوجه مشکل بشوید. در نهایت درمان راحت تر است و کودکتان هم قطعا در بزرگسالی زندگی بهتری خواهد داشت.

چه زمان به روان درمانگر مراجعه کنیم ؟

اگر علائم افسردگی در کودک شما حداقل به مدت 2 هفته طول کشیده است، برای اطمینان از عدم وجود مشکلی خاص یا اطمینان از اینکه درمان مناسب و به وقت مناسب انجام می­گیرد و اوضاع بدتر نمی­شود، با یک روانشناس دیدار کنید. مشاوره با یک روان درمانگر ماهر که در زمینه کودکان تخصص دارد و یا یک کلینیک روانشناسی که در آن متخصصان مربوط به کودک نیز حضور دارند توصیه می شود.

سخنی مهم با والدین

بعنوان یک والدین، قطعا انکار اینکه کودک شما دچار افسردگی شده است، آسان ترین راه است. در اجتماع ما معمولا رجوع به یک روانشناس یا قبول داشتن یک بیماری آن هم برای کودک عزیزمان بسیار سخت است و همچنین ممکن است از سرزنش دیگران بترسیم و بنابراین مراجعه به پزشک را به تاخیر بیاندازیم. اما به خاطر داشته باشید که برای شما – به عنوان والدین – درک افسردگی و درک اهمیت درمان بسیار مهم است تا کودک شما از نظر جسمی و عاطفی زندگی سالمی داشته باشد و این موضوع بسیار در بزرگسالی او هم حائز اهمیت است. همچنین مهم است که خود شما در مورد تأثیرات افسردگی بر روی کودکتان در آینده مثلا در طول دوره بلوغ و همچنین بعد ها در بزرگسالی آموزش ببینید. بنابراین برای مراجعه به روانشناس درنگ نکنید.